Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Blaðsíða 87

SIGMUND FREUD OG TRUARLIFIÐ
málsins breytast verulega. Vér mtmdum segja við oss sjálf að víst væri það
mjög gleðilegt ef til væri Guð sem hefði skapað heiminn og væri velvilj-
uð Forsjón, - og ef í heiminum væri siðferðisskipulag og ef líf væri efdr
dauðann. En það er einstaklega efdrtektarvert að þetta er einmitt eins og
vér vildum óska oss. Og enn þá merkilegra væri ef hinum vesölu, fáfróðu
og kúguðu forfeðrum vortun hefði tekist að ráða allar þessar torráðnu al-
heimsgátur.“3
I hókinni Das Unbehagen in derKultur ('Undir oki siðmenningar), sem út
kom árið 1930, heldur Freud áfram menningargreiningu sinni og trú-
málin, blekkingin mikla, fá þar heldur betur hvöss ummæli. Efrirfarandi
tihdtnun ætti að nægja til að sýna viðhorf hans. Hann vísar þar til um-
mæla sinna í Blekkingu trúarinnar, sem þetta rit er raunar eins konar
framhald af. Þar segist hann hafa látið sér
mun minna hugað um frumrætur trúarkenndarinnar en um
þann skilning, sem allur almenningur leggur í trú sína. Það er
að segja þau kenningakerfi og fyrirheit, sem armars vegar skýra
svo vel fýrir manni ráðgátur tilverunnar að öfundsvert er, og
fullvissa hann hins vegar um að yfir lífi hans sé vakað af vökulli
forsjón og að hann muni hljóta laun í öðru lífi fyrir allt það
mótlæti, sem harm hefur mátt þola hér í heimi. Almúgi manna
getur ekki gert sér aðra mynd af þessari forsjón, en að hún sé
almáttugur og algóður faðir. Það er einungis slík vera, sem get-
ur skihð þarfir mannanna bama, bKðkast við bænir þeirra og
látið mildast \dð iðrun og yfirbót. Allt er þetta svo undur
bamalegt, svo víðs fjarri vemleikanum, að hver sá sem ber
hlýjan hug til mannkynsins, getur ekki annað en hugsað til þess
með hryggð að mikill meiri hluti dauðlegra manna getur aldrei
hafið sig yfir þessa lífsskoðun. Og enn meira auðmýkjandi er til
þess að vita, hversu margir þeirra, sem geta ekki annað en séð
að óstætt er á þessari trú, taka samt upp vöm fynr hana með
alls konar aumkunarverðum ráðum.4
í síðasta fyrirlestrinum í Nýjum inngangsfyrirlestrum um sálkönnun (1933)
kveður enn við sama tón:
3 Sigrmmd Freud: Blekking tríiarinnar, s. 44
4 Sigmund Freud: Undir oki siðmenningar. Þýð. Sigurjón Bjömsson. Reykjavík: Hið ís-
lenska bókmenntafélag, 1990, s. 21.
85