Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Page 178

PETER BROOKS
gerðarkröfam sem móta hugsun Freuds, og við verðum verðum að lesa
ritgerðina á þeim forsendum að hún þalli um frásagnarfléttur.
Frásögn gerir alltaf skilyrðislaust tílkall til endurtekningar, að farið sé
aftur yfir hluti sem þegar hefur verið farið yfir: Sjuzet endurtekur föfluna,
eins og spæjarinn sem fylgir slóð glæpamannsins.10 Þessi krafa um end-
urtekningu - „Eg syng um“, „Eg segi frá“ - virðist vera upphaf frásagn-
ar. Hún er jafnmikið upphaf Handan vellíðunarlögma'/sins því hún er fyrsta
vandamálið og vísbendingm sem Freud stendur frannni fi,TÍr. Vísbend-
ingar uin „handanleika“ sem fellur ekfd auðveldlega að virkni vellíðunar-
lögmálsins koma fyrst í ljós í draumum sjúklinga sem þjást af stríðstauga-
veiklun eða af áfallstaugaveiklun. Þessum draumum er beint aftur til
augnabliks áfallsins og er ætlað að endurupplifa sársaukann. Þeir ganga
þá augljóslega þvert á kenninguna um drauma sem pskauppfyllingu.
Þetta „myrka og dapurlega“ dæmi er leyst af hóhni með dæmi úr „eðli-
legu“ Kfr. Þar höfum við augnablik úr leik bams; leikfanginu er hent í
burtu, spólu á streng er hent úr vöggunni og hún dregin tíl baka en und-
ir hljóma köllin/rir og da. Þegar Freud hefur ákmeðið að leggja að jöfriu
hvarf leikfangsins og hvarf móður bamsins, stendm' hann frammi fyrir
nokkrum túlkunarmöguleikum. Af hverju endurtekur barnið þessa
óþægilegu reynslu? Því er e.t.v. hægt að svara á þá lund að banúð sé að
bæta fyrir höfitun eðlishvata sinna með því að sviðsetja hvarf móðurimi-
ar og endmkomu hennar. Þó hefur bamið líka leikið sér að því að svið-
setja hvarfið eitt, án endurkomu móðurinnar. Þetta gæti leitt til þeirrar
ályktunar að nauðsynleg reynsla felist í hreyfingunni ffá ótfirku að virku
hlutverki þegar kemur að hvarfi móðurinnar. Þetta sé í raun leið barns-
ins til að endurheimta völdin á aðstæðum þar sem það hefúr verið knúið
til að láta undan.
Endmtekningin sem felst í hreyfingunni ffá óvirkni til stjórnunar
minnir okkur á aðra ritgerð, „Minni hinna þriggja skrína“ (1913), þar
sem Freud veltir fyrir sér vali Bassíanós á blýskríninu í Kaupmanninum í
Feneyjum - hárrétt val þegar hann biður Portíu - og kemst að þeirri nið-
urstöðu að með því að velja rétta jtngismey í bókmenntaverkum sé dauð-
10 J. Hillis Miller hefur sagt að orðsifjafræði hngtaksins diegesis, sem Platón notaði urn
ffásagnarstjóm atburða - þ.e. yfirlit atburðarásar en ekki eftirlíking, mimesis - gefi
til kynna að frásögn endurreki það sem þegar hefur orðið. Sjá „The Ethics of Read-
ing: Vast Gaps and Parting Hour“ í American Criticism in the Poststructuralist Age.
Ritstj. Ira Konigsberg. Michingan Studies in the Humanities, 1981, s. 25.
176