Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Side 19

í NÁVTST DAUÐANS
um, og þá ekki síst að verða veikur á rétta augnablikinu eins og Primo
Levi, en það varð honum til lífs. Hvað Leif Muller snertir, tókst Folke
Bemadotte og sænska Rauða krossinum að bjarga honum og flestöllum
föngum ffá Norðurlöndunum á síðustu stundu. Semprún og aðrir fang-
ar í Buchenwald vissu um „dauðagöngurnar“. Þeir urðu vitni að komu
fanganna sem lifðu af slíkar göngur og ætluðu ekki að láta neitt slíkt
henda sig. Þeir ákváðu að verjast.12 Sú ákvörðun var tekin með góðum
fyrirvara, eða í ágúst 1944, og vannst þannig tími til að stela byssuhlut-
um úr Gustloff-verksmiðjunni og setja þá svo saman. Eixmig var hægt að
notfæra sér ringulreiðina sem skapaðist við loftárásir bandamanna og
stela vopnum úr vopnabúrinu hjá SS-mönnnm. Eins og við var að búast
reyndu SS-menn að tæma Buchenwald eins og aðrar búðir, þegar seig á
ógæfuhhðina fyrir þeim, og tókst að hafa á brott með sér fanga sem voru
lasburða eða beinlínis kusu að fara. Hinir földu sig og komu sér síðan fyr-
ir vopnaðir á ákveðnum lykilstöðum, ef Þjóðverjamir skyldu koma aftur
og rejma til dæmis að kveikja í búðunum. Eftir að SS-mennirnir voru
famir var hafist handa við að bjarga því sem bjargað varð. Semprún gekk
ásamt öðrum fanga milli skála í leit að unglingum og bömum til að safiia
þeim saman. I einum skálanna vom allir fangarnir látnir og úr augum
þeirra les Semprún skelfingu. Hann sér hana einnig í augum líkanna sem
hafði verið staflað í köst framan við lfkbrennslubygginguna. Kösturinn
var orðinn þriggja metra hár (117, 137). Þegar Semprún stendur ekki
löngu seinna frammi fyrir þremm offisérum Bandamanna sem vora
komnir þeirra erinda að hafa upp á yfirmanni netsins Jean-Marie Action,
en hann hafði verið tekinn af lífi, horfa þeir skelfdir á hann (15, 41). Þótt
hann vitd að skelfmg þeirra stafi af augnaráði hans sjálfs, það endurspegli
það sem hann hafði séð og upplifað, er hann sér meðvitaður um að hann
komi kynlega fyrir sjónir, horaður eins og hann var, krúnurakaður, í
röndóttum fötum með rússnesk leðurstígvél á fótum - og riffil um öxl.
Ekki grera öll sár þótt ungu mennimir þrír kæmust aftur heim til sín.
Leifur hafði smitast af berklum, að hann telur í Sachsenhausen. Tæpu ári
eftir heimkomuna var flogið með hann til Kaupmannahafnar á sjúkrahús.
Þá var hann orðinn svo veikur að flytja þurfti hann í sjúkrakörfu. Seinna
fór hann á heilsuhæli í Lillehammer í Noregi og þaðan lá leiðin til Osló-
12 Sjá Jost Dulffer: Nazi Germany 1933-1945, bls. 179, einnig Semprún: La escritura o
la vida, bls. 19-21.