Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Page 45

INAVIST DAUÐANS
ir voru til hengingar höfðu verið staðnir að því að stela eða þá skemma
verkfæri eða vélakost fangabúðanna. Fyrir kom að dauðadæmdur maður
var hýddur áður en hann var líflátinn og segir Leifur ffá Pólverja sem
þannig var farið með, en hann hafði stolið leðurtösku til að búa til skó-
sóla handa sér (160). Hollendingur einn sem var ekki orðinn ónæmur
fyrir sbkri meðferð sagði stundarhátt: Das ist Gemeinheit (Þetta er lúa-
legt). Fyrir þessi orð var hann settur í einangrunarklefa. Frá þessu er sagt
á tiltölulega hlutlausan hátt.
Oðru máh gegnir um gamlan mann sem Leifur segir frá í Bjr Islend-
ingur hér? Harm gat aldrei gengið í takt á leið til vinnu eða úr henni og
hafði hlotdð mörg spörk fyrir. „Mér var sagt að nokkrum dögum áður en
hann dó hefði sést til hans þar sem hann var aleinn fyrir utan bragga að
æfa sig að ganga í takt“ (Bjr Isl. 119). Slíkt greipist í vitundina.
Leifur var ekki hjá Óskari Vilhjálmssyni þegar hann lést. Óskar var
fyrsti garðyrkjuráðunauturinn sem Reykjavíkurborg eignaðist, en fór til
Danmerkur 1937 og til Þýskalands skömmu eftir að heimsstyrjöldin skall
á, líkast til vegna atvinnumöguleika. Þar giftist Óskar. Ekki er vitað með
vissu hvers vegna hann var tekinn fastur, en hann var sendur beina leið
úr fangelsi í Berlín til Sachsenhausenó Leifur segir ekki nema örstutt ffá
honum í bók sinni I fangabúðum nazista. Frásögn hans er ítarlegri í bók
Garðars Sverrissonar. Þegar Leifi var sagt ffá Islendingi er lægi veikur í
einum skálanna, hraðaði hann sér á fund hans og þótt þeir landar gætu
ekki talað lengi var margt sem tengdi þá. Leifur lofaði að heimsækja
hann aftur. Daginn eftir þegar hann kom var Óskar látinn. Hann lést úr
lungnabólgu. Leifur gekk vonsvikinn burt (158-161). Honum stóð ekki
á sama um Óskar og tók dauða hans nærri sér.
Einnig upplifði Leifur dauða Lettans sem lá á sömu sjúkrastofu og
hann, þegar hann veiktist af brjósthimnubólgu. Þeir ræddu stundum
saman þá daga sem Lettinn átti eftir ólifað og höfðu vöruskipti. Lettinn
fékk saltsíld sem Leifur hafði fengið senda ffá Noregi, en Leifur fékk
brauð í staðinn (152). Frásögnin er aðeins nákvæmari í bók Garðars.
Móðir Lettans unga var í kvenfangabúðunum í Ravensbrúck og voru
bréfin frá henni honum afar mikils virði. I einu þeirra sagði hún að sig
hefði dreymt að honum liði illa og væri fársjúkur. Kvöld eitt fékk hann
svo hóstakast og þegar hjúkrunarmaður lýsti upp náfölt andlitið á hon-
um blöstu við brostin augu. Rétt áður en hann dó skrifaði hann móður
2/ Sjá Asgeir Guðmundsson: Berlínarblús, bls. 275—279.
43