Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Page 207

„ALLRA LJÓÐRÆNASTA VIFJFANGSEFNID"
ama, sem gefið er kyn með ímynd k\renlegs dauða, dregur því íram gagn-
kvæmni hins líflausa „soma“og þess „sema“ sem virðist vera andstæða
hans. Ljóðið sem vekur minningu um dauða fagurrar konu virkar - eins
og áletraður steinn, upphleypt táknmynd eða stynta sem allt frá fomöld
hefur staðið yfir gröfum - sem „sema“ eða tákn tdl að benda á greftrun-
arstað „k\renhetju“ og kemur í stað Hkama hinnar látnu. Og vegna þess
að mannleg tilvera er ákveðið form hrömunar má á sama hátt jafna líf-
inu við dauða og dauðanum við lífið, þannig að í augum Platons er lík-
amixm gröf, „soma“ jafiigildir „sema“.47
Skáldskaparíræði Poes virðast hvetja tdl sýnar sem leiðir táknmiðið og
ótáknaðan hkamann hjá sér en einskorðar lestur sinn þess í stað við
ímyndina sem sjálfs-íhugult, efnisgert tákn. Líkt og fegurðin skapar
menmngunni athvarf, getur brotthvarf frá tdlvísun orðið til þess að varð-
veita eftdrlætisleiðir menningarinnar til að birta sjálfa sig, það er sem
birringu [e. representation\ og tungumál. „Ef tungumálið uppfylltd stað-
festdngar- og tilvísunarhlutverk sitt fullkomlega með því að eyða viðfangi
tdlvísana og staðfestinga algjörlega“ bendir Johnson á „gæti tungumálið
eingöngu varðveitt „sakleysi“ sitt með því að gefa gildar tihhsanir upp á
bátdnn.“48 Vegna þess að fantasía Poes um kvenlegan dauða er „ljóðrænt“
viðfangsefni heldur hún áfram að vera „saklaus“ af raunveralegu ofbeldi.
Það sem nokkur dæma minna leiða engu að síður í ljós er að samtenging
sjálfs-íhugullar ljóðrænu og hástigsins „allra mest“ kann að fela í sér ofg-
nótt sjálfsvísana, sem leitast við að sameina sjálfið sem dregur fram, því
sem dregið er fram.49 Hið „allra ljóðrænasta“ getur þar með vísað til fag-
urfræðilegs attdks þar sem hið sjálfs-íhugula snýr aftur til tdlvísunarinnar,
og mælandinn tortímist með því sem mælt er, þar sem „soma“ jafngildir
enn „sema“.
Með hugtakinu „allra ljóðrænast“ leggur Poe því áherslu á róttæka að-
greiningu táknunar eða birtingar og svo tilvísunar. Þegar hið Ijóðræna er
af mælsku hafið upp í sjálfsvísunum sínum sem tjá það og vemda, gerir
það takmarkanir birtingarinnar ljósar. Vegna þess að dauðinn er handan
við mögulegan reynsluheim sérhverrar talandi sjálfsvem er hann alltaf
47 Sally Hiimphreys (1981). ,,Death and Time.“ I Mortality and lmmortality: the Ant-
hropology and Archaelogy ofDeath, London: Academic Press.
48 Barbara Johnson (1980). The Critical Dijference. Baltimore: Johns Hopkins Univer-
sity Press, bls. 92.
+0 [Þýð-] Höfundur vísar í nokkra kafla bókar sinnar sem birtast ekki í þessari þýðingu.
2°5