Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Blaðsíða 106

ULFHLLDUR DAGSDOTTIR
leika í túllcun á sambandi sæborgar og skapara hennar, og endurspeglar
að auki mótsagnakennda rmdirtóna ímyndar tveggja ktænna sem elskast.
Annarsvegar er ekki hægt annað en að minnast fjölmargra mis-
klámfenginna sh'kra sena, sem era klassískt dæmi um konuna sem sjón-
ræna naum (því fleiri því betra), hinsvegar birtist hér enn á ný knynd
kjndegrar upplausnar, þar sem sæborgin brýst út úr raemrdarkerfi gagn-
k\mhneigðar, með tilheyrandi vísun í upplausn gagnkynhneigðs gemað-
ar. Að lokum ber að geta þess að Björk leikur sér markvisst með mörk
tækni og mennsku í tónhst sinni, textagerð og myndböndum og mynd-
bandið við „All is full of love“ er gott dæmi um þá hugmyndafræði sem
má lesa út úr höfundarverki hennar, hugmyndafræði sem gengur útá að
hafna einföldum andstæðum vélar og manns.56
En það má heldur ekki gleyma þm að þrátt fyrir að skapari sæ-Bjarkar
í myndbandinu sé sæ-Björk sjálf þá er myndbandið sjálft effir karlkjms
listamann, sem skapar báðar sæ-Bjarkirnar. Við þá sköpun bætist sköpun
tónlistarkonunnar sjálfrar, en Björk er dæmi um söngkonu sem hefur
náð að skapa sér sterka ímynd sem að mörgu leyti gengur þvert á þær
kvením\mdir sem algengar era í popptónlist, auk þess sem hún er virkur
þátttakandi í hugmyndafræðilegri sköptm eigin myndbanda.'’ Því má
æda að hin kvenlega hhð kjmuslans sé sú sem er ofaná í túlkun, enda
styrkir kenningin um mikilvægi myndarinnar sjálfrar þá niðurstöðu.
Og enn bætist á kynuslann þegar nnmdbandið er skoðað sainhliða
k\dkmynd Alex Proyas, I Robot (2004), en þar birtast róbótar sem miima
ekki Ktið á sæ-Bjarkirnar, svo að um það spannst nokkur fjölmiðlaum-
ræða með tilheyrandi vangaveltum um m\mdstuld. En svo túll til að þeir
róbótar era allir karlkyns.
Þannig ferðast ímynd sæborgarinnar í hring, frá kvenkyni (Vél-
María) til karlkyns (Terminator), frá karlkyni til kvenkyns og þaðan aftur
til karlkynsins, á sama hátt og auglýsingin ffá Glimi þ\dngar lesandann
til að flakka á milli kvenlegra og karllegra merkimiða. Og í hverri mn-
ferð skilur hún eftir sig minjagripi um ferðalagið, dálítinn kynusla hér og
þar, sem smátt og smátt hlaðast upp og skyggja meira og meira á mynd-
ina. Gengur þú með vél í maganum?
66 Sjá nánar um þetta í grein minni ,Metamorph°sis of the Imagination: Imagining
Björk“, Litteratur og visuell kultur/Literature and Visual Culture, ritstj. Dagný Krist-
jánsdóttir, Reykjavík: Bókmenntafræðistofhun Háskóla Islands, 2005, bls. 69-85.
Þessar upplýsingar hef ég úr samtali sem ég átti við Sjón, 10. apríl 2003..
57