Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Blaðsíða 187

ÞEKKINGARFRÆÐI MYNDHVARFA
fram gelínna og táknlegra dóma með hjálp myndhvarfa sem eru sjálf
táknleg, þá er ekki búið að leysa úr vanda Lockes og Condillacs. Þekking
okkar á Guði, en í lok kaflans sem hér um ræðir er aftur horfið að því
efni, er því ekki einungis dæmd til að vera áfram táknleg heldur líka
þekkingin á þekkingurmi. Sá sem lítur á hana sem skematíska og gefur
henni einkenni íyrirsjáanleika og yfirskilvitlegs forræðis sem fylgir
hlutbundnum raunveruleika fyrirbrigðanna án milligöngu tungumálsins,
er sekur um hlutgervingu (stílbragðið sem andstætt er lífgervingu). Og
sá sem telur að líta megi á hið táknlega sem stöðugan eiginleika tungu-
málsins, að tungumálið sé með öðrum orðum eingöngu táknlegt og ekk-
ert annað, er sekur um fegurðarhyggju - „þar sem ekkert er séð eins og
það er, ekki heldur í framkvæmd".
I öllum þremur dæmtmum var byrjað á tiltölulega sjálfsöruggri til-
ratm til að hafa stjórn á hugbrögðum með því einungis að viðurkenna
tdlveru þeirra og afrnarka áhrif þeirra. Locke taldi að það eina sem þyrfti
til að úthýsa mælskulistinni af þingi heimspekinganna væri siðferðileg og
alvöruþrungin staðfesta ásamt vakandi auga fyrir boðflennum. Condillac
takmarkar umræðuna við svið sértekninga, hluta tungumálsins sem
höfðar hvorki til skálda né raunhyggjusinna; hann virðist telja að allt falli
í ljúfa löð ef við neitum okkur um að líta á þessi klunnalegu hugtök sem
raunveruleika. Kant virðist telja að þessi spurning sé á engan hátt aðkall-
andi og að með snyrtilegri og gagnrýninni tiltekt megi endurhæfa
mælskulistina og veita henni þekkingarfræðilega uppreisn æru. I öllum
tilfellum reynist þó ómögulegt að halda skýrum greinarmun á milli
mælskubragða, sértekninga, tákna og alfra annarra forma tungumálsins.
Getuleysið til að taka af skarið sem þetta leiðir af sér í öllum þremur
tilfelltmum, stafar af ósamhverfunni í andstæðuparinu þar sem hinu
myndræna máli er stillt upp gegn hinni réttu merkingu myndarinnar.
Óróleikinn sem fylgir í kjölfarið kemur aðeins óljóst upp á yfirborðið hjá
Locke og Condillac og mun lengri skýringu þyrfti til að gefa til kynna
að gagnrýnin heimspeki Kants bíði einhvem hnekki vegna svipaðs hiks,
eitt einkenni gæti verið þessi fremur óvænta gnðfræðilega tilvísun í lok
síðustu efnisgreinar. Greinileg afrnáun sfrkra merkja um óróa í textunum
er þó alls ekki eins mikilvæg og hin mótsagnakennda formgerð textanna
sjálfra sem dregin er fram í lestri sem er fús til að taka einnig til greina
mælskubrögð þeirra sjálfra.
Þegar staðan virðist ætla að verða of erfið, er betra, eins og Kant
185