Þjóðlíf - 01.07.1990, Blaðsíða 94

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
SULTUR KVEÐUR DYRA
Vofir hungursneyð yfir heimsbyggðinni. Erindi Magnar Norderhaug um ástand
á matvœlamarkaði og framtíðarhorfur mannkyns
JÓNAS JÓNSSON BÚNAÐARMÁLASTJÓRI ÞÝDDI
Til þess að gera sér grein
fyrir matvælavandamáli
heimsins eins og það blasir
við nú er nauðsynlegt að
þekkja til hinnar ógnvekj-
andi fólksfjölgunar og
hvernig hún hefur þróast.
Það var fyrst um alda-
mótin 1800 að mannkynið
fór yfir einn milljarð. Síðan
hafa orðið örlagaríkar
breytingar. Um 130 árum
síðar eða 1930 náði mann-
fjöldinn tveimur milljörð-
um. Síðan liðu aðeins 30 ár
þar til þriggja milljarða
markinu var náð (1960). Þá
liðu einungis 15 ár þar til
fólkið á jörðinni var orðið
fjórir milljarðar og á árun-
um 1986-87 fór mannfjöld-
inn yfir fimm milljarða
mörkin.
Þannig hefur tala fólks á
jörðinni tvöfaldast síðan
1950. Þar til á árinu 1988
var það mat starfsmanna
hjá þeirri stofnun Samein-
uðu þjóðanna sem fæst við
mannfjöldaspár að á 21.
Nú þegar áratugur lifir af öldinni
bendir allt til að elsti óvinur mann-
kynsins, sulturinn, kveðji enn einu sinni
dyra.
Þetta kann að koma mörgum í heims-
hluta okkar á óvart, boð hans hafa lítið náð
hingað. Þetta er þó hinn bitri veruleiki
milljóna manna í öðrum heimshlutum.
Við okkur blasir vandamál sem ekki
verður leyst með auðveldum hætti. Allt
bendir til að þetta verði alvarlegasta við-
fangsefni mannkynsins á komandi árum.
Raunveruleikinn er að við okkur blasa svo
margþætt og umfangsmikil vandamál að
þau verða ekki leyst nema með því að
viðhafa heildarsýn og horfa fram til lengri
tíma á fjölmörgum sviðum, eigi það yfir-
leitt að takast að ná jafn-
vægi á milli framboðs og
þarfa fyrir matvæli á 21.
öldinni.
öldinni mundi nást „jafnvægi" þegar heild-
artala jarðarbúa væri orðin 10 milljarðar.
í maí 1989 voru hins vegar lagðar fram
nýjar niðurstöður útreikninga um vænt-
anlega fólksfjölgun, sem gefa til kynna að
mannkyninu muni halda áfram að fjölga
þar til það telur um 14 milljarða. Megin-
ástæðan fyrir því að fyrri spár munu ekki
ganga eftir er sú að þær skipulögðu að-
gerðir sem áttu að stemma stigu við áfram-
haldandi fólksfjölgun hafa ekki náð til-
gangi sínum.
Þetta eru vissulega ógnvekjandi fréttir
fyrir samfélag sem þegar á í miklum erfið-
leikum með að brauðfæða þá 5,2 milljarða
sem nú lifa á þessari jörð.
Á þeim áratug sem nú er að líða fjölgaði
fólki á jörðinni að meðaltali um 84 mill-
jónir á ári. Árleg fjölgun á þó eftir að verða
enn meiri og næstu tíu árin er reiknað með
að fólkinu fjölgi að meðaltali um 96 mill-
jónir á ári. Þetta er mesta fólksfjölgun sög-
unnar.
ú aukning í matvælaframleiðslu sem
orðið hefur síðan 1945, hefur leitt til
þess að fólk í okkar heimshluta lítur svo á
að ekki sé sérstök hætta á ferðum og að
vænta megi stöðugrar aukningar áratug
eftir áratug.
Frá 1950 til 1984 jókst kornframleiðslan
í heiminum úr 624 milljónum lesta í 1.645
milljónir lesta. Þetta svarar til um 3%
aukningar á ári. Á sama tímabili jókst
kornframleiðslan, reiknuð á hvern íbúa,
um 40%. Þetta var einstætt
tímabil í sögulegu sam-
hengi, tímabil þegar korn-
framleiðslan jókst meira en
sem svaraði fólksfjölgun-
inni í nær því öllum heims-
álfunum.
Síðan 1984 hefur þróunin
bent í aðra átt. Kornfram-
leiðslan hefur aðeins vaxið
um 0,2% á ári, og fram-
leiðsla á hvern íbúa hefur
dregist saman um 7% á
þessum tíma. Þegar upp úr
1970 tók kornframleiðsla,
reiknuð á hvern íbúa, að
dragast saman í Afríku.
Sömu þróunar hefur gætt í
Mið- og Suður-Ameríku frá
1980.
Það er lýsandi fyrir áhrif
fólksfjölgunar á matvæla-
forða að bera saman það
sem gerst hefur í Vestur-
Evrópu og í Afríku síðan
um 1950.
Á tímabilinu frá 1958 til
1988 2,6 faldaðist korn-
framleiðslan í Vestur-
Evrópu og þá 2,2 faldaðist
hún í Afríku. Þannig varð
þróunin svipuð í þessum
heimshlutum á þessum
tíma.
/„þríðja heiminum" tapast stórlandssvæði úrræktun vegna uppblásturs, vatns-
rofs og útskolunar næringarefna úr jarðveginum.

94 ÞJÓÐLÍF