Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Blaðsíða 112

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XIII. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
lífsferill þeirra skilgreindur og samspil sýkinga við aldur, árstíma
og búsvæði skelja kannað.
Niðurstöður: Tvær tegundir hnísildýra (innanfrumusníkjudýr)
hafa greinst: 1) Margolisiella tegund: sýkir hjartaþelsfrumur,
sýkingartíðni nær 100% í öllum stærðarhópum allra svæða.
Samband sýkingarmagns og skeljastærðar er veikt, ómerkjanlegur
munur er á smittíðni og -magni eftir árstíma og engar afgerandi
vefjaskemmdir greinast. 2) “Hnísildýr X”: sýkir blóðfrumur
og veldur skemmdum á vöðvafrumum, trúlega með seyti
próteineyðandi ensíma. Sýkingar eru í skeljum allra sýnatökusvæða;
tíðni í stærri skeljum (>3sm) nær 100% en mun lægri í þeim minni.
Marktækt jákvætt samband er á milli sýkingarmagns og stærðar.
Stórsæ sjúkdómseinkenni sjást í vöðva mikið sýktra skelja og
vefjaskemmdir eru oft umfangsmiklar. Ómarktækur munur er á
sýkingarmagni milli árstíða og engin merki eru um að sýkingar séu
í rénun.
Alyktanir: Báðar tegundirnar eru áður óþekktar vísind-
unum. Ekki virðist samband milli Margolisiella-sýkinga og affalla.
Vefjaskemmdir og stórsæ einkenni fylgja hins vegar miklum sýk-
ingum hnísildýrs-X og marktækt samband er á milli smitmagns
og affalla. Líklegt er að sú tegund eigi stóran þátt í afföllum
skeljanna.
Þakkir: Verkefnið er styrkt af Sjávarútvegsráðuneytinu og
Hafrannsóknastofnuninni.
V 92 Breytileiki stofna gammaherpesveira í hrossum á
íslandi
Lilja Þorstcinsdóttir12, Valgeröur Andrésdóttir', Einar G. Torfason2,
Sigurbjörg Þorsteinsdóttir1, Vilhjálmur Svansson'
'Tilraunastöö HÍ í meinaræði að Keldum, 2rannsóknarstofa í veirufræði
Landspítala
Mjatho@hi.is
Inngangur: Nýlegar rannsóknir hafa sýnt að hestar á íslandi eru
smitaðir með gammaherpesveirum (y-EHV). Komið hefur í ljós
að báðar gerið gammaherpesveira sem þekktar eru í hestum eru
til staðar hérlendis, það er EHV-2 og EHV-5. Erfitt er að segja
til um hvenær þær herpesveirur sem hér eru í hrossum bárust til
landsins. Miðað við eðli herpessýkinga er ekki óvarlegt að álykta
að vegna einangrunnar og hefts innflutnings hafi veirurnar komið
til landsins með þeim hestum sem fluttir voru til landsins við
upphaf íslandsbyggðar.
Verkefninu er ætlað að veita innsýn í erfðafræðilegan breytileika
EHV-2 og EHV-5 gammaherpesveiranna hérlendis og skoða
skyldleika þeirra við erlenda stofna. Raðgreind verða fjögur gen
úr innlendum og erlendum veirustofnum, það er gen glyB, g/yH,
DNA terminasa og DNA-háða DNA-fjölliðunarensím og þau
borin saman. Verkefninu er einnig ætlað að lýsa hvort þúsunda ára
einangrun í litlum stofni hafi haft einhver áhrif á erfðafræðilegan
breytileika veiranna og aðlögun þeirra að hýsli.
Við rannsóknir á gammaherpesveirum í íslenskum hestum
ræktaðist gammaherpesveira EHV-Dv sem virðist við fyrstu
athugun, í rækt og í týpusértæku yEHV-PCR, vera töluvert
frábrugðin öðrum gammaherpesveirum úr hestum. Verkefninu er
ætlað að skoða skyldleika hennar við aðrar gammaherpesveirur
úr hestum.
Efniviður og aðferðir: Raðgreint var um það bil 550bp svæði glyB
gensins í þremur veirueinangrunum, EHV-2-BR4 og gEHV-Dv
úr íslenskum hestum og EHV-5 úr erlendum hesti.
Niðurstöður: Fyrstu niðurstöður sýndu að EHV-2-BR4 hafði
97% samsvörun við EHV-2 úr genabanka og EHV-5 gaf 98%
samsvörun við EHV-5 glyB úr genabanka. gEHV-Dv gaf hins
vegar 90% samsvörun við EHV-2 úr genabanka en aðeins 79%
samsvörun við EHV-5 glyB.
Alyktanir: Fyrstu niðurstöður benda til þess að gEHV-Dv sé
líkari EHV-2 en EHV-5.
Þakkir: Verkefnið er styrkt af rannsóknasjóð RANNÍS.
V 93 Ónæmisörvun þorsklirfa. Áhrif á lifun, sjúkdómsþol og
fleiri þætti
Bergljót Magnadóttirl, Bjarnheiður K. Guðmundsdóttirl, Sigrún Langel,
Agnar Steinarsson2, Matthías Oddgeirsson2, Slavko Bambirl, Sigríður
Guðmundsdóttirl
lTilraunastöð HI í meinafræði að Keldum, 2Tilraunaeldisstöð
Hafrannsóknastofnunar á Stað, Grindavík
bergmagn@hUs
Inngangur: Mikil afföll á lirfustigi, sem að einhverju leyti má
rekja til sýkinga, er vandamál í þorskeldi. Ónæmiskerfi þorsks er
ekki fullþroska fyrr en tveimur til þremur mánuðum eftir klak og
því er hefðbundin bólusetning gagnslaus fyrir þann tíma. Fyrstu
vikurnar eru þorsklirfur því háðar ósérvirkum eða meðfæddum
ónæmisþátlum til varnar sýkingum. Fjölmörg efni geta örvað
þessa ósérvirku ónæmisþætti. Þessir ónæmisörvar eru oft unnir
úr bakteríum, sveppum, plöntum eða skelfisk og virkja “pattern
recognition” prótín eða viðtaka.
Efniviður og aðferðir: Á þremur klaktímum, 2001,2002 og 2003,
á Tilraunaeldisstöð Hafrannsóknastofnunar voru áhrif ýmissa
ónæmisörva á lifun og/eða sjúkdómsþol þorsklirfa rannsökuð.
Bæði var meðhöndlað með böðun og fóðrun. Upptaka LPS
(fitufjölsykra) á mismunandi tímum eftir klak var könnuð með
ónæmisvefjaskoðun og flúrsmásjárskoðun og áhrif LPS á seltuþol
og átfrumuvirkni þorsklirfa voru könnuð á mismunandi tímum
eftir klak.
Helstu niðurstöður: Nokkur efni til dæmis DNA unnið úr
gersveppi, fléttufjölsykrur og fitufjölsykrur úr bakteríunum
Aeromonas salmonicida undirtegund salmonicida (Ass-LPS)
eða undirtegund achromogenes (Asa-LPS) bættu lifun þorsklirfa
og Ass-LPS virtist í fyrstu tilraunum bæta sjúkdómsþol. Önnur
efni höfðu lítil áhrif og endurteknar prófanir með Ass/Asa-LPS
ollu vonbrigðum. Upptaka á LPS var lítil á fyrstu dögum eftir
klak en jókst hjá 30 daga gömlum lirfum. LPS hafði lítil sem
engin áhrif á seltuþol, hins vegar hafði aldur lirfa áhrif á seltuþol.
Átfrumuvirkni greindist fimm dögum eftir klak en örvandi áhrif
af LPS greindust aðeins í eldri lirfum.
Alyktanir: Mikilvæg reynsla fékkst í þessum tilraunum á með-
höndlun og rannsóknum á þorsklirfun. Hins vegar er ljóst að þörf
er á frekari rannsóknum á vænlegum ónæmisörvum og áhrifum
þeirra á þorsklirfur.
112 læ
knablaðið/fylgirit 53 2007/93