Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Blaðsíða 110

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XIII. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
Ostertagia ostertagi, Teladorsagia circumcincta og Trichostrongylus
axei; í mjógörn voru þráðormarnir Capillaria bovis, Nematodirus
filicollis og N. spathiger og bandormurinn Moniezia expansa.l langa
fundust þráðormarnir Chabertia ovina og Oesophagostomum
venulosum. Hvorki fundust þráðormar í lungum, sullir, ummerki
um ögðusýkingar í meltingarvegi né óværa af neinu tagi.
Alyktanir: Ormasýkingar voru það litlar og sjaldgæfar að þær eru
eru almennt ekki álitnar valda vanþrifum. Allar tegundirnar nema
C. bovis eru vel þekkt sníkjudýr annarra jórturdýra hér á landi,
aðallega sauðfjár og geita, en einnig nautgripa (O. ostertagi) sem
og hrossa (T. axei). Flestar illskeyttustu óværu- og ormategundir
hreindýra í Noregi lifa ekki í hreindýrum hér á landi.
V 86 Einangrun og virknimælingar á peptíðasa úr seyti
fisksýkilsins Moritella viscosa
Bryndís Björnsdúttir'. Guðmundur Ó. Hreggviðsson2, Bjarnheiður K.
Guðmundsdóttir'
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum,2Prokaria
bjarngud@hi.is
Inngangur: Gram neikvæða bakterían Moritella viscosa veldur
sjúkdómi sem kallast vetrarsár í laxfiskum og þorski. Markmið
rannsóknarinnar voru að einangra MvPl peptíðasann sem finnst
í seyti bakteríunnar og að gera á honum virknimælingar.
Efniviður og aðferðir: Utanfrumuafurðir bakteríunnar voru
þéttar með saltútfellingu og MvPl peptíðasinn einangraður á
jónskipta- og gelsúlum. Azocasein próf og zymogram prótein
rafdráttur voru notuð til að ákvarða virkni peptíðasans.
Mismunandi ensímhindrum var blandað saman við peptíðasann
og athugað hvort þeir hindruðu niðurbrot azocaseins. Gerð var
N-enda amínósýru raðgreining á MvPl peptíðasanum og gen
hans einangrað og raðgreint.
Helstu niðurstöður: Virkur MvPl peptíðasi var framleiddur í
veldisvexti bakteríunnar, hann hafði gelatín- og kaseinasavirkni
og einkenni málmpróteasa. Próteolytískir eiginleikar
utanfrumuafurða M. viscosa voru stöðugir upp að 50°C en
mest virkni mældist við 30°C. Mólþungi einangraða peptíðsins,
ákvarðaður með SDS-PAGE rafdrætti, var 39 kDa. Raðgreining
gensins leiddi í ljós 2214 bp (738 as) opinn lesramma með 62%
amínósýru samsvörun við málmpeptíðasa Pseudoalteromonas sp.
A28 sem hefur mólþungann 38 kDa.
Alyktanir: Eiginleikar og amínósýruröð MvPl leiddu í ljós að
ensímið er vibriolysin (M4.003) í thermolysin fjölskyldu (M4)
málmpeptíðasa (Merops). Hlutverk MvPl sem sýkiþáttur
bakteríunnar M. viscosa er enn óþekkt, en nokkur thermolysin
hafa verið tengd við sýkingarmátt baktería.
V 87 Næmi þorsks fyrir sýkingu bakteríunnar Moritella
viscosa og mat á ónæmissvörn hjá bólusettum fiski
Bjarnheiöur K. Guðmundsdóttir, Bryndís Björnsdúttir, Sigrfður
Guðmundsdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
bjarngud@hi.is
Inngangur: Árleg afföll í laxeldi af völdum vetrarsára, sem
bakterían Moritella viscosa orsakar, eru veruleg. Til er ein
heimild um að M. viscosa sýki þorsk en ekki er vitað hve næmur
þorskurinn er. Markmið rannsóknarinnar var að meta næmi
þorsks í sýkingatilraunum og kanna hvort þorskur bólusettur með
fjölgildu laxabóluefni væri varinn fyrir sýkingu bakteríunnar.
Efniviður og aðferðir: M. viscosa stofn einangraður úr sjúkum
laxi var notaður í sýkingartilraunir. Þorskur (35g) var sýktur með
sprautun í vöðva eða kviðarhol eða með böðun í bakteríulausn.
Fylgst var með fiskinum í fjórar vikur eftir sýkingu. Sýking var
staðfest með endurræktun bakteríu úr framnýra. Bólusett var
með fjórgildu laxabóluefni, sem inniheldur bæði M. viscosa og
Vibrio anguillarum. Vörn var metin í sýkingartilraunum bæði
með M. viscosa og V. anguillarum. Vörn var metin sem hlutfallsleg
lifun bólusetts fisks miðað við óbólusettan fisk í baðsmiti.
Niðurstöður: Þrjátíu og átta prósent af baðsýktum þorski drapst
vegna sýkingar. Dauði sprautusýkts fisks var í réttu hlutfalli við
þá skammtastæð sem hann fékk. Reiknaður fimmtíu prósent
banaskammtur þorsks, sem sýktur var með sprautun í vöðva var
l,5xl05 eyðumyndandi þyrpingar (EMÞ)/fisk og minnsti bana-
skammtur hans 4xl04 EMÞ/fisk. Samsvarandi skammtar voru
þrefallt hærri hjá þorski, sýktum með sprautun í kviðarhol. Af
bólusettum þorski lifðu 72% baðsýkingu með M. viscosa en 67%
af óbólusettum fiski lifðu sömu sýkingu. Allur bólusettur fiskur
lifði sýkingu með V. anguillarum en aðeins 41% af óbólusetta
fiskinum.
Alyktanir: Sýking M. viscosa er áhættuþáttur í þorskeldi.
Bólusetning með fjölgildu laxabóluefni veitti þorski ekki vörn
gegn sýkingu M. viscosa, en hins vegar var fiskurinn vel varinn
fyrir sýkingu V. anguilarum. Þróa þarf ný bóluefni gegn vetrars-
árum í þorski.
V 88 Sníkjudýr urriða (Salmo trutta) og bleikju (Salvelinus
alpinus) í Elliðavatni og Hafravatni
Sigurður H. Richter. Árni Kristmundsson
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
shr@hi.is
Inngangur: Elliðavatn og Hafravatn eru í nágrenni Reykjavíkur.
í þau bæði renna ár og aðrar úr þeim til sjávar. Enda þótt vötnin
séu svipuð að staðsetningu og flatarmáli, þá eru ýmis lífsskilyrði
talsvert ólík, einkum dýpt og vatnsmagn. Auk urriða og bleikju
eru í vötnunum hornsíli, áll og lax.
Efniviður og aðferðir: Á árunum 2002-2005 voru veiddir fimm
urriðar og fimm bleikjur í hvoru vatni að vorlagi og og sami fjöldi
af hvorri tegund og vatni að haustlagi. Samtals 20 urriðar og 20
bleikjur. Lengd og þyngd fiskanna voru skráðar og aldur greind-
ur. Fiskarnir voru síðan krufnir vandlega í leit að sníkjudýrum,
þau greind til tegundar eða ættkvíslar og fjöldi þeirra talinn eða
metinn. Sérstök áhersla var lögð á að leita að smásæjum sníkju-
dýrum, en vitneskja um þau var rnjög takmörkuð fyrir. Munur á
tegundasamsetningu og tíðni sníkjudýra milli hýsiltegunda, vatna
og árstíma var skoðaður.
Helstu niðurstöður og ályktanir: Að minnsta kosti 21 tegund
sníkjudýra fannst.
110 Læknablaðið/fylgirit 53 2007/93