Frjáls verslun - 01.04.2009, Qupperneq 88

88 F R J Á L S V E R S L U N • 3 . T B L . 2 0 0 9
u p p t A k A e v r u
the Brink. Fór sú skýrsla fyrir framkvæmdastjórn Evrópusambandsins
og olli miklum taugatitringi því menn sáu hvert stefndi. Ráðamenn
þjóðarinnar fengu nægar viðvaranir en aðhöfðust ekkert, að sögn
Ársæls.
Gengið fellur og bankarnir hrynja
„Ekkert var gert og í kjölfar þess féll gengið og síðan hrundu bank-
arnir. Hrun krónunnar hófst á framvirka markaðinum en fór síðan
yfir á stundargengið. Það fór svo allt í hnút þegar Ísland var sett á
lista yfir lönd sem stunda hryðjuverk, við fengum ekki afgreiðslu hjá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og gjaldeyrishöftin voru sett á. Ísland var
þá í raun gjaldmiðilslaust. Í framhaldi af því kom í ljós algert úrræða-
leysi hjá stjórnvöldum.
Í nóvember, eftir hrunið, skrifuðum við Heiðar Már grein og
bentum á að Ísland eigi valkost í gjaldeyrismálum sem felist í því að
taka upp gjaldmiðil einhliða. Viðbrögðin við greinunum voru mjög
sterk og þær voru harðlega gagnrýndar og sagt að það væri ekki hægt
að taka einhliða upp evru – en það er einfaldlega ekki rétt. Þessi gagn-
rýni byggðist að mestu leyti á þekkingar- og skilningsleysi á málinu.
Fordæmi fyrir einhliða upptöku bæði evru oga Bandaríkjadals eru
fyrir hendi. Og fyrst aðrar þjóðir gerðu þetta því ættum við ekki að
geta gert það líka? Hong Kong með sitt stóra bankakerfi fór til dæmis
beint úr öskrandi gjaldmiðils- og bankakreppu árið 1983 yfir í hag-
sæld með því að skipta um gjaldmiðil og taka upp dollar í gegnum
myntráð. Bankakerfið í Hong Kong er rekið án þess að til sé neinn
lánveitandi til þrautavara. Bankarnir þurfa að sjá um sig sjálfir. Þess
vegna eru bankar Hong Kong svo ágætlega reknir og lentu ekki í
vandræðum í núverandi krísu.
Mér þótti það mjög spaugilegt að gagnrýnin byggðist helst á því
að hér væri ómögulegt að taka upp alvöru gjaldmiðil því þá myndi
fjármálakerfið hrynja aftur. Helsta lausn gagnrýnenda var að við
þyrftum að búa við ónýtan gjaldmiðil til að koma fjármálakerfinu
aftur í gang,“ segir Ársæll.
Þurfum ekki leyfi til að taka upp evru
Ársæll segir að hver sá sem notar evru komi Evrópusambandinu í
sjálfu sér ekkert við þar sem gjaldmiðill sé settur á markað og það
geti í raun hver sem er notað hann. Hann segir þetta svipað því að
við þurfum ekki að biðja framleiðandann leyfis ef við ætlum að kaupa
notaðan bíl og það gildir um gjaldmiðil sem er á markaði.
„Annar möguleiki er að taka upp Bandaríkjadal því spurningin
snýst einfaldlega um að taka upp þann gjaldmiðil sem hentar okkur
best. Ef við tökum upp dollar og útflutningur okkar er mestur til
evrusvæðisins, þá er það líklegt til að skapa óþarfa kostnað fyrir
útflutningsgreinarnar og samkeppnishæfnin versnar. Það er því ódýr-
ara fyrir okkur að taka upp evru en Bandaríkjadal.
Tæknilega tekur ekki nema tvær til fjórar vikur að taka upp nýjan
gjaldmiðil, hvort sem það er evra eða dalur. Framkvæmd gjaldeyr-
isskiptanna gæti til dæmis farið fram með því móti að fjármálaráð-
herra tekur ákvörðun um að fá hluta gjaldeyrisforðans sem geymdur
er í bönkum erlendis afhentan í seðlum og mynt. Afhendingin yrði
t.d. á flugvelli í Frankfurt eða Helsinki. Síðan yrði flogið með evr-
urnar hingað á brettum og þær settar í umferð um leið og íslenska
krónan yrði innkölluð. Tæknilega er málið ekki flóknara en það.
Ég hef einnig heyrt því fleygt að við getum ekki skipt yfir í evru
vegna þess að gengi krónunnar sé svo lágt en það er einmitt þá sem
menn eiga að skipta. Því ef gjaldeyrisskipti fara fram þegar gengið er
hátt eru útflutningsatvinnuvegirnir í klemmu og innflutningur eykst.
Það er því langsamlega best að skipta um gjaldmiðil í kreppu. Skipti-
gengið er lykillinn að velgengni aðgerðarinnar og það verður alltaf að
vera þannig að samkeppnishæfni landsins sé tryggð,“ segir Ársæll.
ekki pólitískt viðkvæmt
„Menn hafa aftur á móti sagt að einhliða upptaka evru sé ekki
möguleg af pólitískum ástæðum vegna þess að Evrópusambandið sé
á móti því. Þetta er einfaldlega ekki rétt því Evrópusambandið hefur
aldrei sagst vera á móti því að við notum evru sem gjaldmiðil. Þeim
þóknast það að vísu ekki, en ef við lesum tilkynningar þeirra vel
Afhending evrunnar
t.d. í Frankfurt
Tæknilega tekur ekki nema tvær til fjórar vikur að
taka upp nýjan gjaldmiðil, hvort sem það er evra
eða dollar. framkvæmd gjaldeyrisskiptanna gæti
til dæmis farið fram með því móti að fjármálráð-
herra tekur ákvörðun um að fá hluta gjaldeyrisforð-
ans sem geymdur er í bönkum erlendis afhentan
í seðlum og mynt. afhendingin yrði t.d. á flugvelli í
frankfurt eða Helsinki. Síðan yrði flogið með evr-
urnar hingað á brettum og þær settar í umferð um
leið og íslenska krónan yrði innkölluð. Tæknilega er
málið ekki flóknara en það.