Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Blaðsíða 62

HALLGRÍMUR HELGASON
Músík í Sovétríkjunum
►
Höf. þessarar greinar, dr. Hallgrímur Helgason tónskáld, fór í haust í kynn-
isför til Sovétríkjanna í boði MIR, heimsótti þar tónlistarstofnanir í Moskvu,
Leningrad og Tíflis og hafði tal af tónlistamönnum og tónskáldum, og segir
hér frá starfsemi þeirra. ■— Ritstj.
UM það leyti sem Kópavogssátt-
máli er gerður á íslandi kemur
út í Moskvu fyrsta tónfræðilegt rit
Rússa eftir Johann Korenev, Músíkin.
„Hvað er músíkin?“ spyr hann og
svarið hljóðar: „Músíkin er harmón-
ísk list og jafnframt önnur fílósófía
og grammatík.“ Margt er þarna sér-
kennilegt eins og þegar hljóðfæra-
músík er líkt við „murr og mal“. Ann-
að verk eftir Níkolai Pavlovitsj Di-
letzkí er eftirtektarverðara. Heitir
það „Músíkísk grammatík“ og bygg-
ir á hexakord-stiga (6 tónum), sem
um miðja 17. öld var þegar úreltur í
Vestur-Evrópu. Höfundur þekkir ekki
dúr eða moll en lýsir þeim sem „har-
móníu fjörlegs söngs“ og „harmóníu
sorgarsöngs“; og hann segir til,
hvernig eigi að skrifa fúgu. Hér verð-
ur ekki rakin löng saga, en stiklað á
stóru.
í byrjun 18. aldar eru menntaðir
músíkkraftar Rússlands enn flestir
útlendir, margir þýzkir. Fólkið sjálft
syngur þó mikið og leikur á þjóðar-
hljóðfæri sín gusli og domra síðar
mörg heimskunn þjóðlög eins og
Volgasönginn „Ej uchnem“ og söng-
inn um Stenka Rasin, sem píndur var
til bana 6. júní 1671.
Fyrsta músíkgrein í rússnesku
blaði birtist 1736 í Pétursborg. Farið
er þá að sýna óperu í landinu og
henni lýst: „Ópera nefnist athöfn í
söng. Hún leyfir engum að koma á
svið nema guðum og vöskum hetj-
um.“ Og bráðlega birtist fyrsta óperu-
tónskáld Rússa, Vassili Alexejevitsj
Paskevitsj. Katrín mikla keisara-
drottning samdi sjálf textann „Fedul
og börn hans“. Dimitri Stepanovitsj
Bortnjanskí kannast íslendingar vel
við af lagi hans í Isl. söngvasafni
„Ljúfur ómur loftið klýfur“, en faðir
rússneskrar lónlistar verður fyrst
Michael Ivanovitsj Glinka, f. 1804,
með óperu sinni „Lífið fyrir zarinn“.
Hann stofnar þjóðlegan skóla. Alex-
ander Sergejevitsj Dargomyskí held-
ur áfram stefnu hans, og bætir við
nýjum tón gamansemi og glettni og
kompónerar óperuna Don Juan á
rússnesku. Við þurfum ekki að nefna
332