Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Page 75

VERDI, SHAKESPEARE OG „MACBETH"
leik eftir Grillparzer („Die Ahnfrau") og
„Macbeth" Shakespeares, og tók síðasta
kostinn af þeirri hagnýtu ástæðu einvörð-
ungu, að þá þurfti hann ekki á fyrsta tenór
að-halda, — en slíkan var ekki að hafa í
Flórens. Hann tók þvínæst sjálfur saman
textann í óbundnu máh og fól feneyska rit-
höfundinum Francesco Maria Piave að
setja hann í ljóð, en þeir höfðu áður unnið
saman að tveimur óperum (og sá hinn sami
átti eftir að skrifa texta fyrir hann að sex
óperum í viðbót). Sjálfur hafði hann —
staðinn upp úr veikindum — einangrað sig
á baðstað nokkrum og sökkti sér þar nú
niður í að vinna að Macbeth af mestu kost-
gæfni og sinnti engu verkefni öðru. Jafn-
framt tók hann hréflega virkan þátt í und-
irbúningi á leiksviðinu: Hann fór yfir og
leiðrétti frumteikningar að tviði og leik-
búningum, sem skreytimálari leikhússins
hafði gert; hann spurðist fyrir um það í
Lundúnum, hvernig afturganga Bankós —
í leik Shakespeares — væri sýnd þar, og
hann ráðfærði sig við tækjameistara Skala-
óperunnar um sviðtækni í sambandi við
andasæringuna. Á meðan hafði verið æft
vel og lengi í Flórens, — en þegar Verdi
kom þangað í miðjum febrúar, fengu menn
að kenna á aganum fyrir alvöru. I þrjár
vikur var gengið á glóðum í leikhúsinu, og
tónskáldið aflaði sér ekki beinlínis vin-
sælda hjá leikfólkinu. Prímadonnan María
Barbieri-Nini, sem fór með hlutverk Lady
Macbeths, gefur lifandi lýsingu í endur-
minningum sínum á þeim þrengingum, sem
leikhúsfólkið varð að þola undir harðstjórn
Verdis. Skemmtilegastur er kaflinn um
hinn mikla tvísöng Macbethhjónanna eftir
morðið á konunginum. Yfir þennan tvísöng
hafði — að því er Barbieri-Nini segir —
verið farið 150 sinnum á æfingum. Kvöldið
þegar lokaæfingin átti að fara fram, og all-
ir stóðu tilbúnir í leikklæðum sínum (Verdi
hafði hamrað það í gegn, að menn skyldu
syngja í leikbúningum, enda þótt það tíðk-
aðist alls ekki á aðalæfingum í þá tíð), gaf
Verdi skyndilega Barbieri-Nini og barytón-
söngvaranum Varese bendingu um að koma
til sín að tjaldabaki og bað þau um að
fara með sér yfir tvísönginn einu sinni enn
í æfingasalnum. „Hann var harðstjóri, sem
varð að hlýða skilyrðislaust,“ segir söng-
konan. „Ég man ennþá hvernig Varese
hvessti á hann augun, þegar hann gekk inn
í æfingarsalinn, og hvernig hönd hans greip
um mcðalkaflann á sverðinu, eins og hann
ætlaði að reka meistarann í gegn í staðinn
fyrir Dúnkan konung. En hann beygði sig
líka, og 151. æfingin hófst, á meðan óþolin-
móðir gestirnir hófu upp háreysti í leikhús-
jnu.“
Orsök þess, að Macbethsýningin varð all-
verulegur sigur, er ekki sízt að rekja til
þess, hve djúp áhrif flutningurinn sjálfur
hlaut að hafa. Það hafði raunverulega tek-
izt að skapa heild, sem var langtum full-
komnari en menn áttu að vcnjast, og ósjálf-
rátt hafa áheyrendur fundið, að eitthvað
nýtt og mikils vert var á seyði. Þetta vakti
virðingu þeirra og aðdáun á hinni nýju
óperu, ekki sízt þar sem Verdi naut áður
almennra vinsælda, og þeir fögnuðu henni;
en samt var hún ekki nýjung, sem gæti orð-
ið þeim hjartfólgin, og sigurinn varð því
endasleppur.
Macbeth var sem sé ekki verk, sem átti
vinsældir almennings vísar. Samhristingur
af skozkri þoku, nornum, öndum, morðingj-
um og myrkri — en engin ástarsaga, hvað
þá tenór í aðalhlutverki efninu til bragð-
hætis — það var meira en nóg af svo góðu.
I sjálfu sér bar hér nokkuð til nýlundu fyr-
ir ítalska leikhúsgesti. En það, sem var nýtt
í raun og veru í þessari óperu, var ekki efn-
ið sem slíkt. Tímamót markaði hitt, að hér
var í fyrsta skipti reynt að fjalla um efni af
hollustu við sannleikann. Verdi hafði skap-
að fyrsta ítalska músíkdramað, þar sem
Macbeth var.
Þeir cru ófáir, sem tengja hugtakið mús-
345