Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Page 69

Um nokkra þœtti brezkrar menningar
Nú sem stendur setja útlendingar mjög svip á enska hagfræði. Áhrifarík-
asti fræðimaður á þessu sviði í Englandi nú er e. t. v. Nicholas Kaldor (ung-
verskur) og sá frumlegasti er án efa Piero Sraffa sem er ítali.
Andstæðan við menntamannaaðal aldamótaáranna er greinileg. En hvert er
inntak hennar? Hvert er hið félagslega eðli þessara innflytjenda? Bretland
er ekki innflytjendaland frá fornu fari eins og Bandaríkin. Það hýsti held-
ur aldrei á 19. öldinni menntamenn frá meginlandi Evrópu sem hlutu fremsta
sess í brezku menningarlífi. Flóttamönnum var með harðri hendi haldið
utan hásala brezkrar þjóðmenningar. Orlög Marx tala hér skýru máli. Þær
gjörólíku móttökur sem þessir innflytjendur fengu á 20. öldinni áttu rót sína
að rekja til þess, hvers eðlis innflutningurinn var og einnig er orsakanna að
leita í ásigkomulagi hinnar innlendu menntamannastéttar.
Þeir innflytjendur sem komu til Englands á þessari öld voru flestir að
flýja stöðuga ókyrrð í sínum eigin þjóðfélögum, þ. e. a. s. tilhneigingu þeirra
til að taka snöggum og verulegum breytingum. England var holdtekja alls
sem var andstætt þessu: hefða, samhengis og heimsveldis, sem stóð traustum
fótum. Menning landsins var í samræmi við hina sérstöku sögu þess. Það
átti sér stað eins konar úrval náttúrunnar og hingað leituðu þeir mennta-
menn sem enskur hugsunarháttur og ensk stjórnmál höfðuðu til. Þeir flótta-
menn sem ekki kunnu að meta þetta tvennt, leituðu til annarra landa. Það er
athyglisvert að margir Austurríkismenn voru í hópi þeirra sem völdu Bret-
land og það hefur e. t. v. nokkra þýðingu að engir Þjóðverjar sem nokkuð
kvað að gerðu það. Mannheim var eina undantekningin en dvöl hans varð
skmmvinn og áhrif hans lítil. Hinir þýzku útflytjendur sem lifað höfðu og
hrærzt í heimspekilegu umhverfi sem átti lítið skylt við hinn ófrjóa pósitív-
isma sem ríkti í Vín á millistríðsárunum sneiddu hjá Bretlandi. Marxistar
Frankfurtskólans, þeir Marcuse, Adorno, Benjamin, Horkheimer og Fromm,
fóru til Frakklands og síðan til Bandaríkjanna. Lukács fór til Sovétríkjanna.
Brecht fór til Skandínavíu og þaðan til Bandaríkjanna og þangað fór einn-
ig Mann. Þessir útflytjendur voru „rauðliðar“ og af allt öðrum toga en þeir
sem til Englands komu.
Sá hópur menntamanna sem settist að í Bretlandi var því ekki neitt til-
viljunarkennt samsafn manna. Þessir innflytjendur voru mestmegnis and-
byltingarsinnaðir „hvítliðar“. Það var að sjálfsögðu einstaklingsbundið eftir
hvaða leiðum þá bar til Englands, en hið rökræna samhengi í innflutningn-
um leynir sér ekki. England var fyrir þessa útflytjendur ekki höfn sem
Guð og lukkan höfðu leitt þá til og þeir voru nú skipreika í. Þeir dvöldust
59