Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 78

Tímarit Máls og menningar
aðferða (það er hægt að draga allar staðhæfingar um þjóðfélagið saman í
staðhæfingar um einstaklinga) væri óhugsandi hefði hann þekkt hin sígildu
grundvallarrit félagsfræðinnar: skrif Durkheims um „félagslegar staðreynd-
ir“ {Les Régles de la Meíhode sociologique) og Parsons um „tilkomu eigin-
leika“ (The Structure of Social Action).
Persónugerving hugmynda og samskipun þeirra var algeng í umræðum um
þj óðfélagskenningar í Englandi. Enda þótt Popper væri frambærilegur heim-
spekingur á sviði raunvísinda, var hann alger viðvaningur á sviði pólitískrar
hugmyndafræði, jafnvel í sinni einföldustu mynd. Skrif hans um Hegel eru
með þeim hætti að ótrúlegt má telja. Hinn þýzki heimspekingur var „laim-
aður erindreki", „þýlundað handbendi“, „loddari“, „trúður“ og rit hans
„skrípaverk“, rituð á „hrognamáli“ og „auvirðilegur rangsnúningur á öllu
því sem satt er og rétt“. Þetta ofsóknaræði var ósvikið og tók á sig sína sjúk-
legu mynd: „Hegel hefur með skrípalátum sínum valdið nægilegu tjóni. Við
verðum að binda enda á þetta. Við verðum að tala út — enda þótt það kosti
að við verðum að ata okkur auri með því að ræða um þessa hneykslanlegu
hluti“. Ofstopaskrif Poppers sem hvergi hefðu getað komið fram nema í Eng-
landi eru athyglisverð því að þau sýna ljóslega takmarkanir þeirra pólitísku
fræðikenninga sem slitnar eru úr sögulegu samhengi sínu. Allar hinar svæsnu
árásir hans á Hegel byggðust á algerri vanþekkingu á sögunni eins og hinn
frjálslyndi starfsbróðir hans, Kaufmann, hefur sýnt rækilega fram á. Samt
leið heill áratugur áður en nokkur í Englandi reis til andsvara gegn þessari
rangsnúnu mynd, af því að hún féll svo vel að þeim rannsóknaraðferðum og
því rannsóknarsviði sem pólitískir hugmyndafræðingar í Englandi höfðu
sett sér. Rétt er að leggja á það áherzlu að hin pólitíska hugmyndafræði er
ekki aðeins slitin úr tengslum við stjórnmálasöguna og þjóðfélagsþróunina
sem slíka. Tengslin hafa líka verið rofin við önnur félagsvísindi sem staðið
hafa pólitískri hugmyndafræði nærri og frá fomu fari verið henni svo ná-
tengd að vart hefur verið hægt að greina þetta tvennt að. Skiptir það ekki
hvað minnstu máli. Hagfræðin er gleggsta dæmið um þetta. Berlin nefnir
orðið ,„eign“ nákvæmlega tvisvar sinnum í allri ritgerð sinni um frelsið.
Þetta orð kemur ekki fyrir í hugtakarannsókn hans. Öllum má samt vera það
ljóst að ekki er hægt að ræða í fullri alvöru hinar mismunandi kenningar
pólitískrar hugmyndafræði um frelsið, ef það er ekki gert í tengslum við
meðfylgjandi kenningar um eignaréttinn. Það var Kanadamaður sem sýndi
fram á þetta á sígildan hátt fjómm árum eftir að ritgerð Berlins birtist. í
verki sínu Political Theory of Possessive Individualism sannaði McPherson
68