Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 89

Samkvæmt skoðunum hans var maðurinn
skynsemi gædd þjóðfélagsvera og það er
skynsemin, sem mótar líf manna og ein-
i:ennir hvern einstakling. Vegna félagslegr-
ar nauðsynjar var mönnum málið nauðsyn
til tjáningar í mæltu og skrifuðu formi.
Dante setur saman þetta rit að því er virð-
ist í þeim tilgangi að hefja ítölskuna sem
hliðstæðu við bókmál miðalda, latínuna, og
sameina ítölsku mállýzkumar. Hann segir
frá dæmum um ágæti mállýzknanna sem
ljóðmáls, en fyrirmynd yrkinga á ítölskum
mállýzkum voru trúbadúramir frönsku.
Boccaccio segir frá því, að Dante hafi
byrjað að yrkja Kómedíuna á latínu í hexa-
meter, en horfið frá því, þar eð hann ósk-
aði að ná til sem flestra með ljóðum sínum.
Sé þetta rétt, þá hefur hvöt Dantes verið
pólitísks eðlis, enda varð þátttaka hans í
pólitískum deilum Flórensborgar til þess
að ræna hann heimili, eignum og heiðri og
hrekja hann í útlegð. Kómedían verður
meðal annars pólitískt réttlætingarrit og
eins og þýðandi tólf kviða Kómedíunnar
segir í formála hirti hann ósvikið andstæð-
inga sína og landstjómarmenn, sem honum
voru ekki að skapi.
Persónur Kómedíunnar eru fjölmargar
og kemst ekkert miðaldarit í hálfkvisti við
þann fjölda, nema vera skyldi safnritið
Sturlunga. Af þeim persónum, sem ein-
hver vitneskja er til um og sitja í Helvíti,
era fjöratíu og þrír af sjötíu og níu frá
Flórens eða Toskana. Kómedían er öll
glöggt vitni um afdráttarlausa afstöðu
Dantes til stjórnmála tímanna og skýrist
þetta enn betur í riti hans „De Monarchia“.
Af öllum ritum Dantes öðram en Kómedí-
unni er „Vita Nova“ merkast, vegna þess,
að það er lykillinn að Kómedíunni, þar
birtist „archetypa" Dantes í Ifki Beatrice,
en hún varð honum kveikjan að öllum
gjörðum, leiðarstjarna og að lokum mynd
eigin sálar þegar líður á Kómedíuna. Bea-
Umsagnir um bœkur
trice er þráin eftir sameiningu Dantes við
upphaf sitt, óskasteinninn.
Eins og áður segir hefst Kómedían í
skóginum. Fyrstu tvær kviður Vítisljóða era
inngangur, hið eiginlega Helvlti hefst í
þriðju kviðu. Upphafið mótar allt verkið,
það er nokkurskonar beinagrind allra
hundrað kviðanna og höfundur nefnir það
Kómedíu, þ. e. lýsingu í bundnu máli á
atburðarás, sem hefst með skelfingu og lýk-
ur í hamingju. GuðmundurBöðvarsson þýð-
ir fyrstu kviðu, fyrri kviðu inngangsins og
byrjar svo: — Nel mezzo del cammin di
nostra vita — Við hálfnað skeiðið, einn
og engum nærri — mi ritrovai per una
selva oscura — ég áttaviltur stóð, í myrk-
um viði — ché la diritta via era smarrita —
þeim stíg, er skyldi ég fara, órafjarri.
Þýðandinn hefur höndlað merkingu og
tón í þessum línum, þetta er ekki „glósu“
þýðing og þótt skotið sé inní „einn og eng-
um nærri“ þá fellur það inn í hrynjandina.
I þrítugustu línu talar þýðandinn um „end-
urheimta orku þreyttra fóta“, sú lína hefur
þvælzt fyrir mörgum, þar sem Dante lýsir
göngu upp brekku eins og það væri á jafn-
sléttu — si che il pié fermo sempre era il
piii basso — svo að fóturinn, sem þyngdin
hvíldi á var ávallt sá lægri. Menn hafa reynt
að skýra þessa línu, sem tákn um dyggða-
veginn og á ýmsan annan hátt.
Þótt nokkurs misræmis gæti á stöku stað
milli frumtexta og þýðingar þá virðist
þýðandinn ná heildarsvip og andrúmslofti
verksins eins og slíkt getur orðið á íslenzku
og úr þýðingu Molbechs.
Þi, sem af öSrum barst í list og IjóSi,
ó, leys mig bróSir, vegna stefja minna
og vegna þess hve ann ég þínum óSi.
Þú, sem meS tign og töfrum strengja þinna
þann tón mér gafst, sem fólk mitt ann og
dáir,
meistari, lát mig hjá þér frelsun finna ...
79