Tímarit Máls og menningar - 01.09.1984, Page 30

Tímarit Máls og menningar
Tími stakra mynda og milli þeirra gefur teiknimyndasögum vissa hrynj-
andi sem hefur áhrif á lesandann og ræður því hvort honum finnst hún vel
gerð eða ekki, því góð teiknimyndasería segir ekki bara frá spennandi eða
skemmtilegum atburðum á fallega teiknuðum myndum.
Hluti fyrir heild
Þegar einstakir þættir myndar eru komnir saman er myndin annað og meira
en summan af þáttunum, hún er ný heild. Einstakir hlutar hafa líka áhrif á
heildina einsog best má lýsa með dæmi. Ef við teiknum venjulegan mann og
merkjum hann með númeri framan á bringuna verður útkoman ekki
„maður með númer á bringunni“. Ef talan er lág ákveða lesendur að
maðurinn sé íþróttamaður, ef talan er mjög há er hann fangi. Númerið gefur
manninum hlutverk.
I Andrési önd eru Bjarnabófar algengar persónur og hafa þá iðju helsta að
reyna að stela peningunum hans Jóakims frænda. Iðulega dulbúa þeir sig við
starf sitt, en hversdagslega eru þeir í rauðum peysum með fanganúmeri sínu
á. Nú skyldi maður ætla að þeir reyndu að fjarlægja númerið og taka af sér
grímuna þegar þeir dulbúa sig, en það gera þeir ekki. Á myndinni eru þeir
t.d. dulbúnir sem háskólanemar, en númerið er á sínum stað og gríman líka,
þeir eru meira að segja órakaðir eins og venjulega. Númerið er ekki alvöru
númer lengur heldur tákn þess að mennirnir séu glæpamenn og það eru þeir
þótt þeir séu dulbúnir. Þetta brýtur ekki reglur raunsæisins í Andrési önd,
eins og við gætum álitið í fljótu bragði, því lesandinn veit vel að númerin
framan á Bjarnabófunum eru ekki númer heldur tákn.
Sama hlutverk hafa hjálmar enskra og þýskra hermanna í stríðsseríum. í
bardagaatriðum þar sem erfitt er að greina hermennina að, nota lesendur
hjálmana og þjóðartáknin. Enski hjálmurinn er flatur eins og vaskafat á
hvolfi, sá þýski sívalur eins og pottur. En þeir eru ekki hjálmar í alvöru
380