Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Side 12

Tímarit Mdls og menningar
Samfara leit að öðrum tjáningarformum og öðrum aðferðum við list-
sköpun fengust margir listamenn við að skilgreina hver mörk listgreina
væru, og hvað gerði það að verkum að sami hluturinn gat verið listaverk á
einum stað en ekki öðrum. Innblásturinn sóttu menn meðal annars til
ready-made verka Marcels Duchamp. Hluti þessara rannsókna fólst í því að
taka sýningarrýmið til meðferðar og vinna með það fremur en með afmark-
aðan myndflöt. Með því að líta á sýninguna sem verk tóku menn að gefa
gaum að heild sýningarrýmisins og notfæra sér það við gerð verkanna. Upp
úr því spruttu svokallaðar „innsetningar“ (installations) þar sem verkunum
er komið fyrir í ákveðnu sýningarrými og hugsuð fyrir það sérstaklega.
Aðrir víkkuðu sýningarsalinn út og Art-Language menn lýstu því yfir að á
mánudögum yrði Oxford skoðuð sem sýningarsalur; kölluðu það mánu-
dagssýninguna. Enn aðrir smækkuðu sýningarsalinn niður í eina blaðsíðu
eða bók og tóku að vinna með það sem sérstakt sýningarrými, oft fyrir
hugsaða skúlptúra eða hugmyndlist af öðru tagi. Bókin sameinaði marga
kosti sem aðrir tilraunamiðlar bjuggu yfir: hún var handhæg í meðförum,
tiltölulega ódýr í framleiðslu, henni mátti dreifa hvert sem var í pósti og
prenta hana í eins mörgum eintökum og hentugast var; en ekki síst var hún
ákjósanlegur vettvangur eða sýningarsalur fyrir verk af því tagi sem mynd-
listarmenn voru yfirleitt að fást við á þessum árum.
Sumir myndlistarmenn notuðu bókina ekki eingöngu sem vettvang,
heldur tóku að notfæra sér bókarformið við gerð verka sinna, miða við það
og vinna með það, á svipaðan hátt og Mallarmé hafði hugsað sér. A þessum
tíma var líka mikið um það að menn reyndu að skilgreina og sundurgreina
listina og listaverkin, eðli þeirra og hlutverk: slíkar skilgreiningar eru raunar
einkenni hinnar eiginlegu hugmyndlistar (conceptual art). Spurningar eins
og Hvað er bók? og Hvað gerir bók að bók? og Hvaða eiginleikum býr
bókin yfir sem nota mætti í listrænum tilgangi? voru meðal þeirra sem
bjuggu að baki slíkum verkum. Grunnhugmyndin er sú að bókarformið sé
nauðsynlegur hluti verksins, það er að segja að bókin er verkið en flytur
ekki mynd af verkinu eða upplýsingar um það og þar fram eftir götunum.
Oft var prenttæknin notuð á sérstakan hátt við framleiðslu verksins og
verkið sem slíkt ekki til fyrr en bókin var fullprentuð og frágengin. Hin
eiginlega bók-list var komin til skjalanna. Myndlistarmenn gerðu nú bækur
til þess að fletta, bækur til þess að rífa, götóttar bækur, ilmandi bækur,
þríhyrndar, kringlóttar, samanbrotnar bækur og svona mætti lengi telja.
Tveir eru þeir eiginleikar bókarformsins sem myndlistarmenn hafa eink-
um stuðst við og mynda þeir það sem kalla mætti tvíeðli bókarinnar. Þeir
eru annarsvegar bókin sem hlutur, hinsvegar bókin sem boðmiðill. Milli
þessara tveggja þátta vega bækurnar einatt salt: sumir leggja megináherslu á
146