Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Side 19

Trönurnar fljúga
eitt bókverk og sumir fleiri, en hæst ber þó nafn Kristjáns Guðmundssonar í
þessum efnum. Fyrsta bókin sem hann gaf út var Punktar úr Ijódum
Halldórs Laxness, frá 1972. Hugmyndin að baki þeirri bók er að búa til
minimal ljóðabók, það er að segja að komast af með minnsta hugsanlega efni
sem nægir til að búa til ljóðabók. Aðferð Kristjáns var að stækka upp
þögnina á eftir ljóðlínunum. I því skyni tók hann myndir af þrem punktum
úr ljóðum eftir Halldór Laxness og stækkaði þá upp þannig að hver um sig
tók yfir eina blaðsíðu. Punktarnir tákna þögnina stækkaða upp og bókin
hefur því að geyma þrjú minimal ljóð.
í annarri bók lætur Kristján efni ög inntak vegast á, það er í Circles frá
1973. I henni eru þrjár ljósmyndir, hver á sinni opnu, af hringjum á
vatnsborði. Blöðin sem myndirnar eru prentaðar á eru jafnþung steininum
sem kastað var út í vatnið og síður bókarinnar þykkjast því í hlutfalli við
þyngd steinanna sem mynduðu hina þrjá mismunandi hringi. Af þessum
bókum má sjá að verk Kristjáns eru mjög lýrísk að inntaki en jafnframt ekki
laus við vissa glettni.
I síðari verkum hefur Kristján einkum fengist við tengsl tíma og bókar.
Þekktasta verk hans á þessu sviði er Once around the sun, sem gefin var út í
tveim bindum 1975—1976. Fyrra bindið hefur að geyma punkta og eru
punktarnir jafnmargir þeim sekúndum sem jörðin er að fara einn hring um-
hverfis sólu. I síðara bindinu eru línur og er lengd þeirra samanlögð sú
vegalengd sem jörðin fer á einni sekúndu, þ. e. einum punkti, á leið sinni
umhverfis sólu. Verkið er þannig hlutgerving tímans, birting hins ósýnilega
á sama hátt og tómarúmsverk Magnúsar Pálssonar eða Punktarnir úr
ljóðum Halldórs Laxness. I nýjustu bók sinni, The Longest Night in Venice,
1982, heldur Kristján áfram á sömu braut. Hver lína í bókinni er dregin á
þerripappír og samsvarar einni mínútu. Línurnar eru síðan jafnmargar mín-
útunum í lengstu nóttinni í Feneyjum. Þetta verk var sýnt á Feneyjabienn-
alnum 1982.
Það er ljóst af framansögðu að verk Magnúsar Pálssonar og Kristjáns
Guðmundssonar verða ekki skilin til fulls án tillits til þeirrar hugsunar sem
að baki þeim býr. Að þessu leyti mega verk þeirra teljast til hugmyndlistar,
en það er þó vert að benda á að viðfangsefni þeirra er ekki listin sem slík eins
og harðlínumenn í hugmyndlist kröfðust, heldur er einkenni verka þeirra
ljóðræn hugsun sem listhluturinn geymir og kemur á framfæri ef vel er að
gáð. Að þessu leyti skera þeir sig úr þegar þeir eru bornir saman við erlenda
hugmyndlistarmenn marga hverja og þessi einkenni á íslenskri hugmyndlist
má sjá þróast áfram hjá yngri listamönnum.
TMM 11
153