Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Side 21

Trönuryiar fljúga
skrýtlur eða brandarar, hvort heldur skrifaðir, teiknaðir, á snældum eða
með öðru móti. Þetta hlutfeldi var gefið út í 25 eintökum. Tilraunastarfsemi
af þessu tagi hélt Magnús áfram við Jan van Eyck listaakademíuna í
Hollandi 1983 og afurð þeirrar kennslu var bókin Mumbling Eye, en sú bók
fjallar á einn eða annan hátt um hljóð eða gefur þau frá sér þegar henni er
flett. Með þessari bók er Magnús eiginlega kominn aftur að skúlptúrbókum
sínum, því bókin er 1X1 metri að stærð og þykktin eftir því. Ekki furða þótt
eitthvað heyrist þegar henni er flett.
Með kennslu sinni hefur Magnús Pálsson gerst tengiliður yngri og eldri
kynslóðar í nýlistum. An Magnúsar Pálssonar hefði þetta allt saman ef til
vill farið fram hjá þeim, hefur einn þeirra látið hafa eftir sér. Flestir nýgræð-
inganna í bókagerð hafa einmitt verið nemendur hans, en þó eru undan-
tekningar frá því, og má þar einkum nefna Helga Þ. Friðjónsson sem einna
mikilvirkastur hefur verið við þetta form af yngri mönnum. Helgi byrjaði
hinsvegar að fást við bókagerð eftir kynnin af verkum Dieters Roth.
Ennfremur er rétt að minna á að bókagerð var kennd við listaakademíurnar í
Hollandi þar sem margir íslenskir listamenn af yngri kynslóð hafa stundað
framhaldsnám. Bókagerðin var kennd sem þáttur af hlutfeldislist og auk
bókagerðar stunduðu menn gjörninga eða bjuggu til margskonar hlutfeldi
og er rétt að leggja áherslu á fjölbreytni þeirra listgreina sem nemendur áttu
kost á að kynna sér.
Yngri kynslóðin fer nokkuð frjálslega með þær tvær hliðar bókarformsins
sem getið var um í lok fyrsta kafla: bókina sem listrænan hlut annarsvegar,
hinsvegar sem boðmiðil til þess gerðan að koma upplýsingum á framfæri, til
lestrar. Þeir leggja mjög mismunandi áherslu á þessa þætti sem oft og einatt
eru samferða í verkum þeirra, en þeir eru sér jafnan meðvitaðir um þessar
tvær hliðar þó að þær komi mismikið fram í einstökum verkum. Skúlptúr-
hliðin er áberandi minnst hjá Helga Friðjónssyni sem notar bókina einatt
sem listmiðil þó að einstakar bækur hans beri þess vott upp úr hvaða
hugmyndaheimi þær eru sprottnar. Hjá öðrum myndlistarmönnum eru
línurnar ekki eins hreinar og segja má að þessar tvær hliðar vegi salt í
verkum þeirra á margvíslegan hátt. Sumar nýrri bækur búa þó ef til vill
frekar yfir tilvísun í rissbókina, skissubókina, en bókina sem listrænan hlut
og kemur þar til bæði teiknistíll og fjölföldunartækni. Gott dæmi um þetta
er Dagbók Helga Friðjónssonar frá 1981 sem er einmitt byggð upp af skiss-
um og rissi ýmiss konar.
Bækur yngri mannanna eru oftast einn þáttur í listsköpun þeirra almennt,
á sama hátt og bókagerð Magnúsar Pálssonar tengdist umfjöllun hans um
ósýnilegt rúm. Hjá mörgum er um að ræða víxlverkun milli sýninga og
bóka í þeim skilningi að ýmis einkenni bókanna koma fram í verkum sem
155