Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Side 106

Tímarit Máls og menningar
unni er orðið að samtengingu. Setningin sem sögð hafði verið við hana um
morguninn verður því öðruvísi en sú sem hún hefur verið að hugsa um allan
daginn.
Þannig er konan mjög oft að hugsa um ákveðnar setningar sem hafa verið
sagðar við hana, og þær eru alltaf með sama orðalagi í upprifjuninni og
hugsuninni „Hvernig þætti þér, ef þér vreri . . . ja, hvað á ég að segja . . .
litskiifað á annarra manna heimilum?" (57), segir Pétur við konu sína, sem
tregðast við að setjast fram í forstofu til leigjandans. Og eftir að Pétur er
farinn fram og hefur skilið hana eina eftir í stofunni, segir: „Og orð Péturs
hljómuðu á ný í eyrum hennar, hvernig þætti þér, ef þér væri útskiífað}“
(59). I þýðingunni er fyrri setningin: „Korleis hadde du kjent deg om du
var . . . kva skal eg seia . . . utstöytt i annan manns heim?“ (40), og sú síðari:
„Korleis hadde du kjent deg om du hadde vore utstöytt?“ (42), þar sem
vikið hefur verið til orðum. I vitund konunnar hefur setningin fengið fast og
óumbreytanlegt form, er orðin að klifun. Ef formi hennar er breytt, krefst
það hugsunar, sem einmitt er verið að sýna, að konan forðast.
Með stílbragði endurtekningarinnar sýnir Svava hvernig klifun getur
orðið að staðreynd. Þegar konan er að kenna Pétri um komu leigjandans,
sem hún vill að hann sjái um að fari, finnur hann góð mótrök:
Við höfum nú aldrei úthýst fólki sem hefur leitað til okkar, sagði hann.
Augnaráð konunnar flökti þegar hún heyrði þessi orð. Það slaknaði á
spennunni í líkama hennar og yfirbragðið allt sligaðist þegar hún gerði sér
þessa staðreynd ljósa: nei, þau höfðu aldrei úthýst neinum. (27)
Klifunin sem hún bítur á og gerir að staðreynd, felst í orðinu „úthýst“. Þetta
tapast alveg í þýðingunni, þar sem hún bregst við staðreyndinni (sem
samhengi sögunnar sýnir að ekki á við nein rök að styðjast), en ekki
orðunum:
Vi har no aldri stengt ute nokon som har sökt til oss, sa han.
Kona vart utrygg i augo dá ho höyrde desse orda. Kroppen slapna og heile
uttrykket vart meir avslappa dá dette faktum stod klárt for henne: nei, dei
hadde aldri synt nokon bort frá sin heim. (21—22)
Orðasamböndin „á stenge ute“ og „á syne nokon bort frá sin heim“ geta
ekki virkað sem föst í gestrisnistali í norsku, og því síður sem um klifun
þeirra er ekki að ræða.
Þannig eru þess mörg dæmi, að það eru orðin sem stjórna persónunum,
en persónurnar ekki þeim. Þegar Pétur er að gefast upp á húsbyggingunni,
240