Tímarit Máls og menningar - 01.05.1985, Page 119

arnir sjálfir sem átt hafa besta svarið við
þeim vanda sem bókin á við að stríða
gagnvart ofurvaldi afþreyingarinnar.
Peir hafa iðulega farið frjórri ránshendi
um form og formúlur afþreyingarbók-
mennta, leitast við að beisla þrár og lang-
anir lesandans og tengja þær gagnrýnni
hugsun og listrænni upplifun. Slíkar
afþreyingarfagurbókmenntir hafa mjög
verið iðkaðar á Vesturlöndum undanfar-
ið og nýverið bættist í þennan skæru-
hernað skáldsaga Arna Bergmanns, Með
kveðju frá Dublin (Mál og menning,
1984).
Saga Árna fellur í raun alls ekki inn í
neina eindregna afþreyingarformúlu,
ekki heldur á ytra borði. I fyrsta hiuta
bókarinnar finnst lesanda hann vera
staddur í hefðbundinni sögu af nýraun-
sæja taginu, enda heitir fyrsti kaflinn „I
lamasessi"! Þar hittum við söguhetjuna,
Björn Hermannsson, reykvískan
menntaskólakennara, á spítala. Hann er
að fara í uppskurð en það er ekki bara
líkaminn sem er í lamasessi. Lífið virðist
meira og minna komið í hundana,
gömlu hugsjónirnar uppþornaðar sem
og ástin á eiginkonunni, sem týnt hefur
töfrunum og er orðin drykkjuræfill.
Veröldin er full af „marklausum orðum,
rykföllnum bókum“ (25) — eins og
margar nútímasöguhetjur er Björn geld-
ur penni sem eitt sinn ætlaði að skrifa
merka hluti — og hinn vægðarlausi ís-
lenski hversdagur blasir við með „tíu
þúsund kennslustundir, mörg hundruð
skammdegi, rigningasumur, bakverki,
liðagigt, minnisleysi og öll önnur
leiðindi" (80) og allt er þetta tryggt í bak
og fyrir með „örygginu" sem Birni
finnst Islendingar vera klófastir í. (41)
Ast og endurfæðing
Umskipti verða í sögunni þegar eigin-
Umsagnir um bækur
konan fer á Freeport, því þá flýgur
Björn bókstaflega burt úr nýraunsæinu
og inn í annað aðalhlutverk í ástarróman
sem hefst í Baskalandi. Bundnar langan-
ir leysast úr læðingi og verða að veru-
leika. Eins og Ikarus í goðsögninni
frægu svífur Björn burt úr prísundinni,
en málverk Breughels, Fall Ikarusar,
sem þeir Björn og Einar Páll vinur hans
skoða í Brússel, minnir á örlög flug-
kappans: í glaðasólskini og hversdags-
amstri tekur cnginn eftir að hann
steypist í sjóinn (47).
Hið nýfengna frelsi leiðir Björn rak-
leitt út í ástarævintýri með Deirdre hinni
írsku, sem verður strax að ljóslifandi
persónu í höndum þeirra Arna og
Björns. Nú rífur Björn af sér öll höft og
nýtur líísins, ekki síst ástalífsins, og hitt-
ir það vel í mark að Deirdre gefur endur-
fæddum jafnaldra hans nafnið „Mister
Liberty. Herra Frjáls.“ (71) Arni er í
essinu sínu í erótísku senunum og er það
athyglisvert þar sem allir hans kílómetr-
ar af blaðalesmáli ættu einna síst að hafa
búið hann undir þá hlið mála (kannski
þetta sé hans flug út úr hversdegi blaða-
mennskunnar).
Flug og frelsi
Bygging sögunnar er yfirleitt vönduð
framan af og stundum tengjast minnis-
stæð atriði á áhrifaríkan hátt. Snemma í
sögunni heimsækir Björn æskustöðvarn-
ar og súðarkompuna þar sem hann lá
stundum á unga aldri og beið eftir að
stormurinn slengdi húsinu upp á fjall
eða út á sjó, og var framar öllu forvitinn:
„hvernig mundi honum líða á fluginu?“
(19) Við höfum séð hvert lífsflug Björns
hefur verið til þessa. Þetta kemur upp í
hugann þegar lýst er málverki Breughels
af fyrsta flugslysi sögunnar, og hvort
tveggja svo aftur þegar Björn rekur ættir
253