Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 33

Að eignast líf
við Dr. Godman Sýngmann, cn skyldleikinn nær ekki lengra og er síst til lýta.
Aðferðin í „Selnum" minnir annars á enska leikskáldið Howard Barker, sem er
yngri maður en Birgir, og þá einkum leikrit hans Stripwellog Claw. Barkerþessi
notar allhrátt raunsæisform utan um skáldlega fantasíu og beitta samfélagsá-
deilu og eru verk hans nálægt því að geta kallast heimsósómakveðskapur. „Sel-
urinn" er nálægt því líka, en það sem einkum minnir á Barker eru hin stuttu og
markvissu atriði, þar sem atburðarásin getur gerst á mörgum lítt skilgreindum
stöðum í stað þess að höfundur þurfi að einskorða hana við eina stofu eða eitt eld-
hús. Þetta er jafnframt algengasta aðferðin við leikgerðir skáldsagna og hún nýt-
ist Birgi mætavel síðar í Skáld-Rósu.
í Selurinn hefur mannsaugu er hinn gamalkunnugi sveitamaður kominn suður á
mölina. En það er vitaskuld ekki nóg að komast til hennar Reykjavíkur, maður-
inn þarf að selja mannlega reisn sína til að geta tekið þátt í dansinum kring um
gullkálfinn. Aðalpersónur leiksins, Hans og Hanna, eru komin inn í blindgöt-
una, þar sem það er drepið „sem ekki er hægt að kaupa“. Vonin um manngildið
lifir með unglingunum í verkinu, Dengsa og Systu, og hún fær vængi í lok
leiksins. Gagnrýnandi hafði á því orð að sér þætti Birgir ofbjóða raunsæisform-
inu með orðfæri persóna sinna er þær taka að nota skáldlegar líkingar og biblíu-
málfar, en slík viðbrögð eru einfeldningsleg í meira lagi þar sem tilgangur höf-
undar er nánast predikun og ekki útmálun hvunndagsveruleika. Það ætti reynd-
ar ekki að vefjast fyrir neinum að málfar persónanna í tveimur fyrstu leikritum
Birgis er á skjön við allt raunsæi og gefur vísbendingu um að hér sé á ferð skáld-
leg umfjöllun um íslenskan veruleika fremur en raunsæileg lýsing. Og það er í
fyllstasamræmi við yfirlýstan tilgang höfundar. Enginn hefur, svoég viti, sakað
til dæmis Harold Pinter um að ofbjóða raunsæisforminu og öllum má ljóst vera
að hann er ekki raunsæishöfundur þó honum nýtist hið viðtekna form. Birgir og
Pinter eru reyndar harla ólíkir höfundar þó þeir noti sama rammann enda er
vafasamt að kalla einhvern mann raunsæishöfund af því einu að búa verki sínu
umgerð raunsæis. í Selurinn hefur mannsaugu sýnir Birgir okkur miskunnarlausa
mynd af því hvernig nýríkt samfélag er saman sett og hvernig það virkar. Líkt
og Pétur Gautur reif í sundur laukinn, lag fyrir lag, til þess að sjá hinn innsta
kjarna og stóð loks uppi með tvo aðskilda og sjálfstæða kjarna, þá rífur Birgir
lögin utan af sínu samfélagi uns eftir standa að lokum tveir aðskildir kjarnar,
tvær ósættanlegar andstæður, fulltrúar auðs og skyndihagnaðar annars vegar og
hið rómantíska andóf, sem metur manneskjuna, hins vegar.
Með þriðja leikriti sínu kom Birgir Sigurðsson nokkuð á óvart er hann leitaði
aftur í aldir og skrifaði Skáld-Rósu f Þetta leikrit stendur nær því en fyrri verk að
geta kallast raunsæisverk, því hér er verið að sýna verðuga fyrirmynd og allri
predikun sleppt. Birgir stillir upp andstæðum enn, en nú eru örlög þeirra sam-
tvinnaðri en til dæmis í Pétri og Rúnu. Leikritið gerist á tímum skarpra and-
295