Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 57

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 57
„Er ekki nóg að lífið sé flókið?" merkingu, en draga hanasvo í efa, breyta henni, eða árétta hana uns hún er orðin eitthvaðannað. „Hugsunin myndbreytti sviðinu," segir í Ópi hjöllunnar (121), en þessari hugsun er ekki alltafsjálfrátt; merkingarvægið innan sögunnar er óáreið- anlegt eins og bent var á hér að framan, smáatriði verða umsvifamiklar myndir og sögusviðið virðist allt breytingum undirorpið. Þetta er svo ekki síst vegna þess að vitundin sem miðlar textanum er ekki heilsteypt og sjálf-stæð samkvæmt ríkjandi hugmyndum um veruleikaskynjun. Þessa vitundarástands má oft sjá stað í persónum verkanna. Undir sögulok í Fljótt fljótt sagði fuglinn verður ekki betur séð en persónan sem nefnd er „hann“ sé einskonar samsett vitund verksins, sem ekki er heil þegar hann er „einn": „Nú var ég einn. . . En mig vantaði hinn sem var líka ég og ég gat ekki fyllt eyðu hans með myndum heimsins og fólkinu og straumi farartækjanna ..." l8).En hann verður einnig að gæta sín að missa ekki tökin á „annarleika" sínum, því þá getur hann margklofnað og tæst: „Nú hækkuðu raddirnar en þær voru margar saman, og ég heyrði bara slitur úr ýmsum ræðum og náði engu heilu ..." (271). Hann hættir sífellt á að vera „sá sem er á riminni með óm tveggja skyn- deilda og nær ekki að gera sér brú heldur liggur tætturá markalínunni og klofn- ar. Ætli verði þá að drepa þá deild í honum sem hafði sýn og heyrn inn á ókort- lagða svæðið ..." (265). í Ópi bjöllunnar kemur fram sami . . . óttinn við að skera þannig í sjálfan sig og, og fara þannig með sundrandi sjón- hugsun inn í sinn eigin líkama, í bein sín og vefi, sundra þannig empírískum skilningi á sjálfum sér sem þurfti að vera heill til að rísa undir því að mæta veröldinni umhverfis. (21) Þessi sundrandi hugsun — sem ekki er sjálfrátt, vegna þess að hún er háð óstýrilátum hvötum er sífellt leitast við að sprengja af sér bönd hins empíríska skilnings — er vitundareinkenni hins rásandi sjálfs. Með þessu hugtaki vil ég leggja áherslu á þær hvatir og þrá sjálfsins sem valda rás þess eða ferð, ýmist um heim verksins eða æ nær einstökum hlutum hans í endalausri grannskoðun, en jafnframt benda á það hvernig sjálfið á það til að rása til og frá, hrökkva eftir til- fallandi tengslum yfir í nýjar hugleiðingar, aðrar myndir og taka sjálft breyting- um um leið. En í báðum tilfellum er sjálfið í leit að útrás hvata og þrár úr höftum umhverfis. Hugtakið „rásandi sjálf' er til orðið með hliðsjón af kenningum Juliu Krist- evu um átök tvenns konar merkingar í tungumálinu, annars vegar semíótískrar en hins vegar symbólskrar.191 Raunar er ekki rétt að kenna þá fyrrnefndu við „merkingu", heldur frekar við eins konar merkingarwod«, því að hún er nátengd því flotkennda, ósjálfráða og margbreytilega ástandi sem einkennir þroskastig barna áður en skynjun þeirra losnar frá líkama móðurinnar og áður en hvatir þeirra og líkamsnautn hnitast í kynhvöt. 319
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.