Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 70

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 70
Tímarit Máls og menningar Að Romain Rolland skuli neita því að Jóhann-Kristófer sé skáldsaga er lýsandi dæmi um lítið álit rithöfunda á þessari bókmenntategund. Þeir fundu að breyttir tímar kölluðu á nýja tegund af skáldsögu. Ljóðinu hafði tekist að laga sig að ver- öld nútímans með symbólismanum, en um leið hafði það flúið upp í fílabeins- turn. Skáldsagan, sem ævinlega hlýtur að fjalla um fólk og samfélag þess var ef til vill of nátengd raunveruleikanum til að geta forðast hann, og því þurfti hún lengri aðlögunartíma, hún þurfti að finna nýja leið til að nálgast raunveruleikann. Stríðsárin 1914—1918 og þó sérstaklega eftirstríðsárin áttu eftir að breyta við- horfi rithöfunda til skáldsögunnar og hefja hana aftur til vegs og virðingar. í byrj- un aldar er smám saman hætt að tala um að þessi bókmenntategund sé orðin úrelt. Fyrsta vísi þessarar viðhorfsbreytingar má reyndar merkja fyrir stríð, og árið 1913, sem var merkilegt ár í hugmynda- og listasögu Vesturlanda, komu út nokkrar skáldsögur sem má telja tímamótaverk. Þar skal fyrst telja Le Grand-Meaulnes (Stóri-Meaulnes) eftir Alain-Fournier (1886—1914), en hún er bæði ljóðræn og dularfull ævintýrasaga og eins konar vígslusaga unglings. Hún var nýjung hvað snerti óvenjulegt andrúmsloft sem í henni ríkti, svo helst mátti líkja við draum. Jean Barois eftir Roger Martin du Gard (1881—1958) var byggð á Dreyfusarmálinu en var samt alls ekki söguleg skáldsaga, heldur þrjúhundruð og fimmtíu síður af samtölum, en slíkt hafði aldrei sést í skáldsögu áður. André Gide sem þá var orð- inn viðurkenndur höfundur og einn að útgefendum tímaritsins La Nouvelle Revue fran^aise, virtasta bókmenntatímaritsins á þessum árum, sendi frá sér Les Caves du Vatican (Kjallari Vatíkansins). Hana má telja til skáldsögu enda þótt höfundur hafi gert að yfirskrift hennar „ceci n’est past un roman" („þetta er ekki skáld- saga“). Enginn ákveðinn söguþráður er í bókinni og sjónarhorn sögumanns breyt- ist oft, persónurnar eru einkennilega sjálfstæðar, allt gerir þetta Les Caves du Va- tican að framúrstefnuverki. En merkasti viðburðurinn í sögu franskrar skáld- sagnagerðar árið 1913 - þó enginn vissi það þá - var útkoma bókarinnar Du cotéde chez Suwin (Swanns megin) eftir Marcel Proust. Það var ekki fyrr en eftir stríðið sem Proust öðlaðist viðurkenningu sem rithöfundur. Umræða um skáldsöguna svo og skáldsagnagerð lagðist að mestu af í stríðinu og þegar því lauk var margt orðið breytt. Þó Frakkland ætti að heita sigurvegari hafði það ekki síður farið illa út úr stríðinu en Þýskaland, mannfall hafði orðið meira í liði Frakka (1 milljón og 500 þúsund látnir, 700 þús. særðir). Ur stétt rit- höfunda einni Iétust u.þ.b. 350 manns í stríðinu eða af sárum sem þeir höfðu fengið þar. Hinn ungi og efnilegi Alain-Fournier fékk til dæmis aldrei tækifæri til að skrifa aðra skáldsögu en Le Grand-Meaulnes, hann féll á fyrstu dögum stríðs- ins. Skáldið Apollinaire lést rétt eftir stríðið úr spönsku veikinni enda mjög illa farinn eftir sár sem hann hlaut í því. Nokkrir eldri rithöfundar dóu upp úr 1920, bæði Anatole France (1844—1924), Pierre Loti og Maurice Barrés. Ungir höfundar höfðu því töluvert svigrúm til að athafna sig. X 332
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.