Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Síða 70

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Síða 70
Tímarit Máls og menningar Að Romain Rolland skuli neita því að Jóhann-Kristófer sé skáldsaga er lýsandi dæmi um lítið álit rithöfunda á þessari bókmenntategund. Þeir fundu að breyttir tímar kölluðu á nýja tegund af skáldsögu. Ljóðinu hafði tekist að laga sig að ver- öld nútímans með symbólismanum, en um leið hafði það flúið upp í fílabeins- turn. Skáldsagan, sem ævinlega hlýtur að fjalla um fólk og samfélag þess var ef til vill of nátengd raunveruleikanum til að geta forðast hann, og því þurfti hún lengri aðlögunartíma, hún þurfti að finna nýja leið til að nálgast raunveruleikann. Stríðsárin 1914—1918 og þó sérstaklega eftirstríðsárin áttu eftir að breyta við- horfi rithöfunda til skáldsögunnar og hefja hana aftur til vegs og virðingar. í byrj- un aldar er smám saman hætt að tala um að þessi bókmenntategund sé orðin úrelt. Fyrsta vísi þessarar viðhorfsbreytingar má reyndar merkja fyrir stríð, og árið 1913, sem var merkilegt ár í hugmynda- og listasögu Vesturlanda, komu út nokkrar skáldsögur sem má telja tímamótaverk. Þar skal fyrst telja Le Grand-Meaulnes (Stóri-Meaulnes) eftir Alain-Fournier (1886—1914), en hún er bæði ljóðræn og dularfull ævintýrasaga og eins konar vígslusaga unglings. Hún var nýjung hvað snerti óvenjulegt andrúmsloft sem í henni ríkti, svo helst mátti líkja við draum. Jean Barois eftir Roger Martin du Gard (1881—1958) var byggð á Dreyfusarmálinu en var samt alls ekki söguleg skáldsaga, heldur þrjúhundruð og fimmtíu síður af samtölum, en slíkt hafði aldrei sést í skáldsögu áður. André Gide sem þá var orð- inn viðurkenndur höfundur og einn að útgefendum tímaritsins La Nouvelle Revue fran^aise, virtasta bókmenntatímaritsins á þessum árum, sendi frá sér Les Caves du Vatican (Kjallari Vatíkansins). Hana má telja til skáldsögu enda þótt höfundur hafi gert að yfirskrift hennar „ceci n’est past un roman" („þetta er ekki skáld- saga“). Enginn ákveðinn söguþráður er í bókinni og sjónarhorn sögumanns breyt- ist oft, persónurnar eru einkennilega sjálfstæðar, allt gerir þetta Les Caves du Va- tican að framúrstefnuverki. En merkasti viðburðurinn í sögu franskrar skáld- sagnagerðar árið 1913 - þó enginn vissi það þá - var útkoma bókarinnar Du cotéde chez Suwin (Swanns megin) eftir Marcel Proust. Það var ekki fyrr en eftir stríðið sem Proust öðlaðist viðurkenningu sem rithöfundur. Umræða um skáldsöguna svo og skáldsagnagerð lagðist að mestu af í stríðinu og þegar því lauk var margt orðið breytt. Þó Frakkland ætti að heita sigurvegari hafði það ekki síður farið illa út úr stríðinu en Þýskaland, mannfall hafði orðið meira í liði Frakka (1 milljón og 500 þúsund látnir, 700 þús. særðir). Ur stétt rit- höfunda einni Iétust u.þ.b. 350 manns í stríðinu eða af sárum sem þeir höfðu fengið þar. Hinn ungi og efnilegi Alain-Fournier fékk til dæmis aldrei tækifæri til að skrifa aðra skáldsögu en Le Grand-Meaulnes, hann féll á fyrstu dögum stríðs- ins. Skáldið Apollinaire lést rétt eftir stríðið úr spönsku veikinni enda mjög illa farinn eftir sár sem hann hlaut í því. Nokkrir eldri rithöfundar dóu upp úr 1920, bæði Anatole France (1844—1924), Pierre Loti og Maurice Barrés. Ungir höfundar höfðu því töluvert svigrúm til að athafna sig. X 332
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.