Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 83

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 83
Próun skáldsögunnar í Frakklandi frá 1880 til 1960 tions de Minuit, og voru í eins kápu, tengdu þá saman. Sögurnar voru í reynd mjög ólíkar innbyrðis og áttu það eitt sameiginlegt eins og heitið „nýja skáld- sagan" gaf til kynna, að þær voru í andstöðu við hefðina, voru öðruvísi en það sem áður hafði verið skrifað. En hvað var nýtt, og hvað var öðruvísi? Þessum höf- undum þótti ljóst vera að þó þeir tækju afstöðu til heims- og landsmála á tímum kalda stríðsins breytti það litlu um gang þeirra. Alsírstríðið hafði sinn gang þrátt fyrir kröftug mótmæli rithöfunda og listamanna. Fleira áttu þeir sameig- inlegt, meðal annars langaði þá ekki til „að keppa við þjóðskrána" eins og Nat- halie Sarraute segir, þeir vildu gera persónurnar, söguþráðinn, tíma og svið skáldsögunnar mun óljósari en áður, og gera lesandann ábyrgan fyrir því að end- urbyggja textann sem hann fær upp í hendurnar. Einnig var þeim sammerkt að þeir voru bæði skáldsagnahöfundar og kenningasmiðir. Nýsögumenn áttu sér auðvitað fyrirmyndir, alla sem stundað höfðu nýjungar í skáldsagnagerð, sumarerlendareinsogDostojevskí, Kafka, Virginia Woolfog Joyce, en aðrar franskar. Þar var Proust fremstur í flokki, en aðrir minnaþekktir höfundar eins og Georges Bataille (1897-1962), Michel Leiris(1901-) og Maur- ice Blanchot (1907— ) hafa sjálfsagt einnig haft áhrif á þá. Samuel Beckett (1906—) vakti líka athygli þeirra, og eins Raymond Queneau og Boris Vian sem fyrr voru nefndir. Ef til vill má telja Nathalie Sarraute frumkvöðul nýsögunnar, þótt lengst af hafi minna verið með hana látið en Robbe-Grillet. Hún byrjaði að skrifa fyrir stríð (Tropismes, 1939) og hefur æ síðan í bókum sínum kannað það sem hún kall- ar „tropismes", og skilgreinir sem óljós viðbrögð eða hreyfingar sem verða innra með fólki, undir yfirborðinu, og sem breyta sambandi og afstöðu manna á milli. Sarraute var með þeim fýrstu af nýsögumönnum til að setja fram kenningar um að gamla raunsæisskáldsöguformið væri úrelt með öllu. Ritgerðum hennar um það efni var safnað saman í bókina L’Ere du Soupqon (Tími grunsemdanna, 1956). Þar telur hún að nútímalesandi viti of mikið til þess að hann geti sætt sig við hina gömlu raunsæisfrásögn. Hann sé búinn að kynnast kenningum Freud, lesa Proust og Joyce og geti ekki lengur samþykkt að fullkomnar, alskapaðar per- sónur stökkvi út úr penna höfundar, maðurinn hljóti að vera flóknari en svo. Þó höfundurinn telji sig vita hvernig ákveðin persóna er, veit hann í raun og veru næstum ekkert um hana. Sögur Nathalie Sarraute minna um margt á Proust. Þær gerast í borgaralegu umhverfi, meðal menntaðs fólks sem vill vera menningarlegt og fjallar um sam- bandið milli þess, hvernig sumir útiloka aðra eða drottna yfir þeim á meðan hin- ir eru undirgefnir og neyddir til að dást að drottnurunum. En texti hennar er sérstaklega persónulegur þó verkin séu full af tilvitnunum í aðra bókmennta- texta. Hún er snillingur í að ljóstra upp um persónur með því sem hún lætur þær segja, lætur þær tauta við sjálfar sig um leið og þær tala við aðra og þá skilur les- TMM VI 345
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.