Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 83

Próun skáldsögunnar í Frakklandi frá 1880 til 1960
tions de Minuit, og voru í eins kápu, tengdu þá saman. Sögurnar voru í reynd
mjög ólíkar innbyrðis og áttu það eitt sameiginlegt eins og heitið „nýja skáld-
sagan" gaf til kynna, að þær voru í andstöðu við hefðina, voru öðruvísi en það
sem áður hafði verið skrifað. En hvað var nýtt, og hvað var öðruvísi? Þessum höf-
undum þótti ljóst vera að þó þeir tækju afstöðu til heims- og landsmála á tímum
kalda stríðsins breytti það litlu um gang þeirra. Alsírstríðið hafði sinn gang
þrátt fyrir kröftug mótmæli rithöfunda og listamanna. Fleira áttu þeir sameig-
inlegt, meðal annars langaði þá ekki til „að keppa við þjóðskrána" eins og Nat-
halie Sarraute segir, þeir vildu gera persónurnar, söguþráðinn, tíma og svið
skáldsögunnar mun óljósari en áður, og gera lesandann ábyrgan fyrir því að end-
urbyggja textann sem hann fær upp í hendurnar. Einnig var þeim sammerkt að
þeir voru bæði skáldsagnahöfundar og kenningasmiðir.
Nýsögumenn áttu sér auðvitað fyrirmyndir, alla sem stundað höfðu nýjungar
í skáldsagnagerð, sumarerlendareinsogDostojevskí, Kafka, Virginia Woolfog
Joyce, en aðrar franskar. Þar var Proust fremstur í flokki, en aðrir minnaþekktir
höfundar eins og Georges Bataille (1897-1962), Michel Leiris(1901-) og Maur-
ice Blanchot (1907— ) hafa sjálfsagt einnig haft áhrif á þá. Samuel Beckett
(1906—) vakti líka athygli þeirra, og eins Raymond Queneau og Boris Vian sem
fyrr voru nefndir.
Ef til vill má telja Nathalie Sarraute frumkvöðul nýsögunnar, þótt lengst af
hafi minna verið með hana látið en Robbe-Grillet. Hún byrjaði að skrifa fyrir
stríð (Tropismes, 1939) og hefur æ síðan í bókum sínum kannað það sem hún kall-
ar „tropismes", og skilgreinir sem óljós viðbrögð eða hreyfingar sem verða innra
með fólki, undir yfirborðinu, og sem breyta sambandi og afstöðu manna á milli.
Sarraute var með þeim fýrstu af nýsögumönnum til að setja fram kenningar um
að gamla raunsæisskáldsöguformið væri úrelt með öllu. Ritgerðum hennar um
það efni var safnað saman í bókina L’Ere du Soupqon (Tími grunsemdanna, 1956).
Þar telur hún að nútímalesandi viti of mikið til þess að hann geti sætt sig við
hina gömlu raunsæisfrásögn. Hann sé búinn að kynnast kenningum Freud, lesa
Proust og Joyce og geti ekki lengur samþykkt að fullkomnar, alskapaðar per-
sónur stökkvi út úr penna höfundar, maðurinn hljóti að vera flóknari en svo. Þó
höfundurinn telji sig vita hvernig ákveðin persóna er, veit hann í raun og veru
næstum ekkert um hana.
Sögur Nathalie Sarraute minna um margt á Proust. Þær gerast í borgaralegu
umhverfi, meðal menntaðs fólks sem vill vera menningarlegt og fjallar um sam-
bandið milli þess, hvernig sumir útiloka aðra eða drottna yfir þeim á meðan hin-
ir eru undirgefnir og neyddir til að dást að drottnurunum. En texti hennar er
sérstaklega persónulegur þó verkin séu full af tilvitnunum í aðra bókmennta-
texta. Hún er snillingur í að ljóstra upp um persónur með því sem hún lætur þær
segja, lætur þær tauta við sjálfar sig um leið og þær tala við aðra og þá skilur les-
TMM VI
345