Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Page 88

Tímarit Máls og menningar
P.Q.: Þar komum við aítur að þemanu um klofninginn. Strákar ganga á
vissu skeiði ævinnar í gegnum þróun sem nefna mætti „raddskipti", þ.e.a.s.
fara í mútur. Rödd þeirra gerbreytist skyndilega, mun meira en nokkurn
tímann hjá stúlkum. Drengir eru mjóróma fyrstu ár ævinnar og með þess-
ari mjóu rödd kalla þeir til hinna heittelskuðu mæðra sinna. Röddin er
barnaleg, kvenleg, eilítið sópranó. Og skyndilega breytist röddin. Dreng-
urinn getur ekki lengur talað með barnsröddinni. Aldrei framar. Líf hans er
brotið í tvennt. Hann verður því að reyna að líma „raddmolana“ tvo sam-
an. Sumir gera það með því að fara að semja eða leika tónlist. Raunar tel ég
það ekki vera tilviljun að konur þær sem ég þekki og semja tónlist hafa all-
ar átt við raddvandamál að stríða einhvern tímann á ævinni. Hljóðfærin
veita þannig tónskáldinu tækifæri til að ná aftur tónum sem það hefði
aldrei náð með röddinni einni.
F.R.: Bókin inniheldur líka hugleiðingar um lagið á bassanum og selló-
inu. Þessi hljóðfæri eru ekki einungis eins og konulíkami í laginu, heldur er
líka sál inni í þeim!
P.Q.: Þetta er undarlegt form, satt er það og enginn veit með vissu hvers
vegna þessi hljóðfæri hafa þróast einmitt á þennan veg en ekki einhvern
annan. Ef við gaumgæfum elstu styttur sem fundist hafa af konum, neolít-
ískar Venusir, þar sem aðaláherslan er lögð á brjóst og lendar, kemur í ljós
að þessar styttur eru í raun formæður hreinna sellóa. Þeir sem leika á hljóð-
færi sem þessi, myndu vitaskuld líka gjarnan vilja vera inni í þeim.
F.R.: Hinn fullkomni hljóðfæraleikari myndi því vera sá sem yrði eitt
með hljóðfæri sínu.
P.Q.: Það er einmitt böl snillingsins. Hinn fullkomni hljóðfæraleikari
yrði vitskertur, eins og kanadíski píanóleikarinn Glenn Gould varð. Hinn
fullkomni hljóðfæraleikari kemur hljóðfæri sínu til að gráta. Tárin streyma
ekki úr augum hljóðfæraleikarans, heldur niður af strengjunum á hljóðfæri
hans. Snillingurinn vill að hann og hljóðfærið verði eitt. Þetta er þveröfugt
við barnsfæðingu þar sem konan losar sig við „aðskotahlut", því snillingur-
inn vill bæta við sig líffæri. Sá sem myndi ná því yrði brjálaður, myndi ekki
lengur vera algerlega mannlegur. Og ef vel er að gáð, ef maður virðir vand-
lega fyrir sér frábæra tónlistarmenn leika á hljóðfæri sín, sér maður að þeir
eru undarlegir, að þeir leika á sjálfa sig. Hinn fullkomni hljóðfæraleikari
leikur á mörkum vitfirringarinnar.
F.R.: í Tónlistartímanum rakst ég á eftirfarandi skilgreiningu: „Skáld-
saga? Mannkynssaga? Biblían? Býfluga í kúpu sem lýsir leið frá blómi.“
P.Q.: Enn komum við að laxinum! Ef við tökum Ódysseifskviðu Hóm-
ers sem dæmi, sjáum við að hún er í sjálfu sér ekkert annað en leiðarlýsing.
Oll okkar reynsla er óreiða og innra með okkur ríkir óreiða. Að koma
78