Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 26

hvers og eins með rúnum. Önnur skýring er
sú, að hér sé vísað til þess siðar fornmanna
að skera í staf eða kefli til að marka fyrir
dögum og kvartilum tungls til þess að telja
daga, vikur, mánuði og ár. Hvor skýring á
við rök að styðjast, en ekki skiptir máli hvor
valin er. Nú fyrst öðlast Askur og Embla líf,
nú fá þau örlög. Ævi manna var ekki óskrif-
að blað, tabula rasa, heldur markaður sveig-
ur frá fæðingu til grafar. Veröldin arkar
einnig að auðnu.
Guðimir voru glaðir og áhyggjulausir,
unz örlaganomimar komu til sögunnar,
þrjár öflugar þursameyjar. Þær lög lögðu,
þær líf kum alda bömum, örlög seggja.
Kæti og áhyggjuleysi guðanna átti sér þá
skýringu, að þeir höfðu skapað heiminn,
lifðu í velsæld og gátu vel tekið undir með
höfundi Sólarljóða:
dvalarheim
hefir drotúnn skapað
munafúllan mjög.
Þeir höfðu komið á reglu í stað ringulreiðar,
og þeirri skipan var ekki ógnað fyrr en
veröldin fékk sína mörkuðu braut. Það
gerðist þegar ámáttkar þursameyjar skám
örlög heims á skíði. Dvergar mótuðu menn
og goðin gáfu þeim líf, hvort sem skaptir
voru úr mold eða skomir í tré eins og hjá
Snorra. Dvergar smíðuðu Mjölni og spjótið
Gungni, kjörvopn guða. Þeir gerðu af gulli
þá góðgripi, sem glöddu guðina. Þeir menn
sem falla fyrir vopnum bætast liðsafla goð-
anna, styrkja þau, þegar til uppgjörsins
kemur. Þess vegna blésu goðin lífsanda í lítt
megandi/Ask og Emblu. Þeir komu fótum
undir mannkyn af því að Óðinn þarf banda-
menn í baráttunni við eyðingaröflin. Þess
vegna gefur hann oft sigur hinum lakari
bardagamönnum.
Æsir áttu mikilvæga fundi við Urðar-
brunn. Þar er í raun mestur helgistaður
goða, svo sem vænta má: þar em veröld
lögð örlög, mönnum og goðum. Eilífur
Goðrúnarson skáld segir sjálfan Krist sitja
suður við Urðarbmnn, og sýnir það með
öðm, hve bmnnurinn var helgur.
Fólkvíg fyrst í heimi
Með þessum skilningi verður framvinda
kvæðisins rökrétt. 21. og 22. erindi fjalla
um Gullveigu. Þá byrjar völvan frásögn
sína af hinni örlagabundnu framvindu hlut-
anna, sem hófst með komu þursameyjanna
til goða:
Það man hún fólkvíg
fyrst í heimi,
er Gullveigu
geirum studdu
og í höll Hárs
hana brenndu,
þrisvar brenndu
þrisvar boma,
oft, ósjaldan;
þó hún enn lifir.
Heiði hana hétu,
hvar er úl húsa kom,
völu velspáa,
vitú hún ganda;
seið hún, hvar er hún kunni,
seið hún hugleikin,
æ var hún angan
illrar brúðar.
Þessar vísur hafa löngum verið taldar reist-
ar á goðsögn um styrjöld ása og vana,
tveggja guðaætta, sem margt hefur verið
ritað um og Snorri greinir frá í Ynglinga
sögu. Ein kenning er sú, að frumbyggjar
16
TMM 1993:1