Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Blaðsíða 92

haflega gleypimynd, geldingarmynd, kyn-
færi/kynferði konunnar ógnar karlmann-
inum, fallusnum, og þar með samfélaginu
sjálfu.10 Tíðir kvenna bera í sér hina frjó-
sömu hringrás lífsins, fæðingu og dauða, en
samkvæmt Biblíunni er tíðablóðið óhreint
og verður að frumgerð hins bannaða lifandi
blóðs.11
í varamyndmáli Sjóns sést hinn erótíski
ruglingur, erótíkin leysir upp andstæður.
Hið merkingarfulla kerfi andstæðna er
brotið niður íþessu áþreifanlega myndmáli,
alveg eins og flæði blóðsins ruglast í vamp-
ýrumyndinni; það blóð sem hún drekkur
með vörunum, drekkur hún líka með neðri
vörunum, og tíðablóðið á neðri hæðinni
stendur fyrir blóðið drukkið með vörum
vampýrunnar, blandast því. Líkaminn er
allur sundurlimaður, áþreifanleiki hins er-
ótíska myndmáls gerir hann að einu kyn-
færi, einu allsherjar lostabúnti.
„bókin er þannig“
Að sögn Bataille er skáldskapurinn erfingi
trúarbragða, fómin er skáldsaga, blóði drif-
in saga.
Fómin er mikilvæg í kenningakerfí Bata-
ille, fórnin er samhverf ástalífinu, í fóminni
er holdið afhjúpað og sjálfið tapað alveg
eins og í ástalífi. Blóðug fómin er bannhelg
í kristni, eins og erótíkin, og því verður
tungumálið, skáldlega málið að taka við
(87, k. 8, 89-93).12
Tungumál og tjáning er ríkjandi þema í
verkum Sjóns, annarsvegar beitir hann
tungumáli á sérstakan hátt, eins og sjá má í
Stálnótt, og hinsvegar skrifar hann um það
í Englinum. Stálnóttin er grafþögul meðan
Engillinn fjallar stöðugt um sjálfan sig.
„Nú duga nefnilega ekki lengur orð“
Stálnótt er ljóðræn og myndrík saga, en
jafnframt dmngaleg og hörð. Henni er skipt
í skýrt afmarkaða kafla og hver kafli er
mynd, talað mál, bein ræða má sín lítils
innan um fágaðar myndrænar lýsingar.
Sterkar línur em dregnar, mest er lagt upp
úr manngerðum, ytri einkennum, merkjum,
yfirborði; lesturinn er sjónrænn. Þetta gerir
það að sláttur, eins konar líkamleg hrynj-
andi, kemur í textann, í senn erótísk og
óhugnanleg, og vísar í hina líkamlegu
hringrás (frjósemi blóðsins).13
Skýrast kemur þetta fram í lýsingum á
þeim fjórmenningum sem öll em skemmd
á einhvem hátt, afskræmd. Jonninn hefur
eitt glerauga sem er eins og stöðuvatn, en
hitt augað er splundrað: „Þéttofin litan hef-
ur raknað upp, bláir þræðimir greinst í
sundur. [... ] grænn undirtónninn er stung-
inn með purpuralitum rákum“ (50). Bmna-
sár Finnsins em ,,rjó[tt], ólgandi yfirborð
[...]“ (59) og ör Dísunnar ummyndast og
verður aðkyntákni: ,,Eins og grannur snák-
ur á gulum sandi. [... ] Ætlar aðra stundina
að skjótast inn í naflann en hina að stökkva
yfir venusarhæðina og hverfa á milli lær-
anna, týnast í skapahámnum" (66).
I lýsingunum eru notuð nafnskipti, sjón-
arhornið þrengist skyndilega niður á ein-
kennið, það kemur sérkafli um það,
aukasláttur. Ég tek dæmi um Dísuna: fyrst
kemur kafli um hana í baði, titlaður Dísan:
hún ,,[s]tígur upp úr tómu baðkerinu [... ]
snertir örið í hugsunarleysi“ (65). Svo kem-
ur nýr kafli, athyglin öll á örinu:
82
TMM 1993:1