Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Blaðsíða 20

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Blaðsíða 20
endurtekið fjórum sinnum. Ævinlega eiga goðin þá vanda fyrir höndum, og sífellt eykst ógnin. í fyrsta skipti er tilgangurinn að koma skipulagi á tímann. Öðru sinni er sköpun dverga á dagskrá. Næst er stefið endurtekið þegar æsir afráða að heyja stríð við vani, og loks þegar borgarsmiðurinn er í það mund að öðlast Freyju, Sól og Mána fyrir vinnu sína. Vituð ér enn—eða hvað? Hafið þið heyrt nóg — eða viljið þið heyra meira? Þetta stef er endurtekið níu sinnum, og sjö sinnum stendur það í vísulok sem rökrétt spuming eftir ógnvænlega frásögn. Síðast birtist það undir lok kvæðisins þegar lýst er þeirri sælu veröld, sem risin er úr sæ eftir ragnarök og Baldur og Höður búa saman í nýrri Valhöll. Það er vísbending um, að ekki muni eilífur friður ríkja í nýjum heimi. Meira um það síðar. Lokastefið, Geyr Garmur mjög... birtist fyrst í 44. erindi, þegar völvan tekur til við að lýsa framtíðinni, aðdraganda ragnaraka og ítrekar þekkingu sína: Fjöld veit hún frœða/fram sé eg lengra .. . Þessi vísa er endurtekin í heild sinni, ögn breytt: Geyr nú Garmur mjög . . . Þessi breyting færir at- burði nær en ella, þeir eru að gerast núna, og það eykur þrótt stefsins, sem síðan er endurtekið tvisvar sinnum, fyrst þegar Fenrisúlfur hefur fellt Óðin, en síðan eftir að jörð er sokkin í mar og eldur leikur við sjálfan himin. Þar verður stefið eins konar millispil á undan þeirri friðsemd og alsælu, sem einkennir upprisu veraldarinnar eftir ragnarök. Geyr nú Garmur mjög / fyr Gnipahelli. ,,Þá er og laus orðinn hundurinn Garmur er bundinn er fyrir Gnipahelli,“ segir Snorri í Eddu. „Hann er hið mesta forað. Hann á víg móti Tý og verður hvor öðrum að bana.“ Ekki minnist Snorri annars staðar á Garm og Gnipahelli, og hellisins er ekki getið í öðrum eddukvæðum. Hins vegar stendur í Grímnismálum, að Garmur sé æðstur hunda. Garmur „er hunden som er lenket utenfor nedgangen til underverdenen,“ seg- ir Anne Holtsmark í skýringum sínum við Völuspá.6 Þessi skýring er líkleg. Ýmsir hafa skilið stefið svo, að Garmur sé sjálfur Fenrisúlfur: festur mun slitna, en freki renna. Úlfurinn losnar og tekur þátt í loka- baráttu jötna og guða. Garmur þarf hins vegar ekki að hafa verið bundinn sam- kvæmt orðanna hljóðan í erindinu. Fremur ber að skilja erindið svo, að Garmur geyi fyrir Gnipahelli, en festur vísi til fjöturs á Fenrisúlfi, Gleipnis, sem nú brestur og úlf- urinn losnar. Mér finnst nærtækast að líta á Garm sem hliðstæðu Kerberos hins gríska, hundsins, sem gætir heima Hadesar og tek- ur vel móti vegfarendum, en líkist skrímsli ef einhver reynir að sleppa út. Hann er reyndar þríhöfða og hefur orm í rófu stað. Herakles barðist við Kerberos og hafði bet- ur. Gnípa er gnæfandi fjall, og hellir í slíku bergi er kjörinn inngangur að þeirri skugga- veröld, sem undirheimar voru í huga fom- manna, rétt eins og Hekla varð höfuð- anddyri Helvítis síðar meir. Hvað er eðli- legra en Garmur geyi, þegar allur heimur leikur á reiðskjálfi? Hann er eins og hundur á hlaði sem geltir þegar gests er von. Nema hann gjammi að þeim sem vilja snúa frá Hel og vami þeim vegar eins og Kerberos. Talan níu Níu man eg heima, segir völvan, níu íviðj- ur, og er engin skýring einhlít á orðinu. 10 TMM 1993:1
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.