Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 110

sig þurfa að útmála það, eins og hann
þurfi að ganga enn lengra og hrópa það
útyfir borgirnar. Þannig vanmetur hann
lesandann og hæfileika hans til að lesa úr
fínlegum þráðum merkingarinnar. Ekk-
ert er skilið eftir, heldur er táknlögum
sem lýsa eins og auglýsingaskilti komið
fyrir hverju ofan á öðru svo ekkert fari
framhjá hverjum þeim sem hefur opin
augu. Þessar löngu bölsýnisræður eru
oft á tíðum uppskrúfaðar og taka sjálfar
sig svo hátíðlega að þær hljóma eins og
Steinn Elliði að lesa upp úr annálum
nýafstaðinnar heimsreisu á bókmennta-
kvöldi í Menntaskólanum í Reykjavík
upp úr fyrra stríði.
Minnst fer fyrir þessu í sögunni „það
rennur“. 1 henni birtist einnig ljósast það
sem er athyglisverðast við bók Barkar,
hvernig skriftir sem vaxa upp í tóm-
hyggjunni leita að raunveru þar sem
tungumál þeirra finnur sér affur fastan
grundvöll. Því ef við skoðum sögurnar
út ff á því sjónarhorni að þær séu ádeilu-
sögur sjáum við að þær eru misheppn-
aðar, reyndar dæmigerð byrjendaverk,
fullar af boðskap sem oft hefur heyrst
áður og er settur ffam á miklu athyglis-
verðari hátt annarsstaðar. En um leið og
ádeilan er ekki í forgrunninum sést að
sögurnar eru á leið til nýs áfangastaðar
þó svo að þær hafi ekki náð þangað enn-
þá. Svo sögur Svövu Jakobsdóttur séu
aftur dregnar fram, þá sést þar ágætlega
hvernig þessi ferð gengur fýrir sig. Eitt
helsta einkenni þeirra er hvernig fram-
andleiki þeirra byggir á því sem kalla
mætti yfirfærslu. Tungumálið og mynd-
hverf einkenni þess, er tekið bókstaflega.
Heilalaus, þýðir að vera án heila, að gefa
öðrum hönd sína, þýðir að höndin er
tekin af, að samlagast einhverju þýðir að
renna inn í það og verða líkamlega hluti
af því. Þannig er hinu efnislega viðmiði
líkingarinnar snúið upp á sjálft sig og
líkingin virkar framandleg, jafnvel
óhugnanleg. 1 sögum Barkar og reyndar
einnig í texta Ólafs, eru orðin sífellt að
leita á svipaðan hátt affur til efnisins. I
raun eru þau að renna burt ffá þeim
óhlutkenndu gildum sem Börkur virðist
við fyrstu sýn vera að koma á ffamfæri
og stefha þess í stað á það sem verður
eftir þegar „dýptin“ er tekin ffá hlutun-
um. Hann verður að láta orðin vísa á
líkamann, því varla ætlar hann að tala á
óhlutkenndan hátt um óhlutkennd gOdi
sem hann er búinn að hafna. Þegar ekk-
ert er eftir af manninum nema skrokkur,
bein, blóð og vefir, þá er eðlilegt að þessi
líkami verði sú eina raunvera sem hann
getur greint frá þannig að það sé trú-
verðugt. Það er nefnilega hvimleiður
hringlandi í sögunum á milli „hug-
myndarinnar“, sem höfundur virðist
álíta að hann þurfi nauðsynlega að gera
skil, og þess sem eft ir stendur, líkamans.
Hann vill lýsa þessari líkamlegu skynj-
un, rétt eins og í „það rennur", þar sem
líkaminn er sífellt við það að breytast í
vökva, þar sem allt rennur inn í þennan
líkama og út úr honum aftur og leitast
við að renna að lokum í hafið sjálft og
sameinast því. Það er þessi „týnda til-
finning“ sem býr að baki sögunum, ekki
tómhyggjan. I þeim öllum er þráin eftir
að renna inn í efnið miklu sterkari hinni
hugmyndinni um að allt sé hrunið —
eða öllu heldur er tilfinningin um hrun-
ið orðin uppspretta vitundar um það
sem er effir, um raunveru þar sem vit-
undin „týnir“ sér (í raun) í dulhyggju-
legum samruna við efnið.
Texti Ólafs vinnur einnig með þenn-
an þátt en er miklu meðvitaðri um hann.
Þannig myndar hugmyndin um hina
„líkamlegu“ raunveru að vissu leyti
kjarnann í þessu afar þétta prósaverki.
Hér eru heldur ekki á ferðinni upp-
hrópanir eins og „hvar hafa dagar lífs
míns . . .“, byrjaendapyttirnir sem setja
svo mikinn svip á sögur Barkar. Radd-
108
TMM 1994:2