Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Síða 119

arumræðunni eftir þegar íjallað er um
hagþróun á einstökum tímabilum, með
því að setja ffam einhverja mælikvarða
á aðhaldsstig stefnunnar í ríkisfjármál-
um og peningamálum,3 sem hefði verið
mögulegt fyrir síðustu áratugi. Það hefði
komið í veg fyrir hæpna umfjöllun, eins
og t.d. um árin 1987 og 1988 á bls. 75.
Mælikvarðar á aðhaldsstig stefnunnar í
ríkisfjármálum sýna mjög slaka fjár-
málastjórn á árinu 1987, þar sem halli
ríkissjóðs hélst óbreyttur frá fyrra ári
þrátt fyrir gífurlegan hagvöxt. Aðhalds-
stig stefnunnar í peningamálum jókst
hins vegar á árunum 1987 og 1988 sam-
fara hækkandi raungengi og raunvöxt-
um. Til viðbótar við slök tök í
ríkisfjármálum skapaði ákvörðun um
skattlausa árið 1987 mikla ofþenslu og
aukning kaupmáttar varð mun meiri en
fékk staðist til lengdar. Þessi þróun skap-
aði alvarleg vandamál í útflutnings-
greinunum þegar útflutningstekjur
tóku að lækka á árinu 1988.
Ríkisstjórnin sem tók við haustið
1988 beitti sér ekki einungis fyrir milli-
færslum og skuldbreytingu í sjávarút-
vegi. Aðhald í ríkisfjármálum var aukið
til að skapa forsendur fyrir lægri raun-
vöxtum og raungengi án þess að verð-
bólga færi úr böndum, en það átti að
vera mikilvægur hluti af stefhu hennar.
Þetta aðhald kom fram með miklum
þunga á árinu 1989, eins og mælikvarðar
þar um sýna, en á sama tíma var raun-
gengi lækkað niður á stig sem gat staðist
og þannig skapaðar forsendur til að festa
gengið frá og með desember 1989. Þar
með höfðu efnahagsleg skilyrði
þjóðarsáttarsamninganna í febrúar
1990 verið sköpuð.
Hugleiðingar Sigurðar í kafla um
efhahagsstjórn á Islandi (bls. 78-81) er
gott umræðuinnlegg. Þar varpar hann
því ffam að hagstjórn hér á landi hafi
haft tilhneigingu til að vera ofvirk í nið-
ursveiflum en óvirk í uppsveiflum, sem
hefur fremur magnað sveiflurnar í þjóð-
arbúskapnum. Þetta er að hluta til rétt
hjá Sigurði. Á móti kemur að fslandi
hefur þrátt fýrir allt gengið þokkalega að
laga sig að ytri áföllum, sem líklega hafa
verið tíðari og stærri en flest OECD-ríki
hafa þurft að glíma við. Þessi aðlögun-
arhæfhi hefur birst í mjög svo sveigjan-
legu raungengi og raunlaunum.
Kostnaðurinn hefur hins vegar birst í
meiri verðbólgu en í nágrannaríkjunum
og meiri sveiflum lífskjara almennings.
Því er næsta öruggt að þessi hagstjórn-
arstefna hefur ekki verið sú besta sem
völ var á. Hins vegar er ólíklegt að það sé
heppilegasta leiðin að taka allan sveigj-
anleika úr hagstjórninni, síst af öllu með
því að taka upp einhverja einfalda hag-
stjórnarreglu eins og að stefna að föst-
um vexti peningamagns, eins og
Sigurður varpar fram sem möguleika á
einum stað í bókinni. Ástæðan er sú að
jafnvægishlutfall peningamagns og
landsframleiðslu er breytilegt eftir hæð
raunvaxta og yfirstjórn peningamála
ræður vart yfir tækjum til að stýra vexti
peningamagns svo vel sé.(Líklega væri
betra að nota fastan vöxt nafnvirðis
landsframleiðslu sem viðmiðunarreglu
í hagstjórn hér á landi en fastan vöxt
peningamagns. Sú regla hefur þó ein og
sér ýmsa annmarka við íslenskar að-
stæður sem ekki eru tök á að fara út í
hér.)
Gengis- og peningamál
Fjallað er um gengis- og peningamál í
tveim aðskildum köflum, þar sem fjallað
er um gengismálin í kaflanum um utan-
ríkisviðskipti. Miklar endurbætur hafa
verið gerðar á þessum sviðum undan-
farin misseri. Má þar nefna óheftar fjár-
magnshreyfingar til og frá landinu, sem
hafa verið að komast á í áföngum frá
TMM 1994:2
117