Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 64

ritningu, sem lærðir menn og guðfræðingar deildu um einmitt á þeim árum
sem Jónas yrkir kvæðið.
Vilji hins vegar einhver fá rökstuðning fyrir því af hverju hann færi efnið
í bundið mál en ekki annað form sem flestum þykir henta betur efni af þessu
tagi, þá er einfaldast að vitna í hann sjálfan þar sem hann segir í sendibréfi:
„Fyrirgefðu mér lagsmaður, ég er skáld og endist ekki til að skrifa í óbundn-
um stíl.“ (Ritverk J.H. II, 1989, 14.)
Ég vil færa sérstakar þakkir tveimur danskmenntuðum guðfræðingum,
séra Birni Sigurbjömssyni í Lyngby og séra Guðjóni Skarphéðinssyni, nú
á Staðarstað, fyrir yfirlestur og margar góðar athugasemdir og ábendingar.
Aftanmálsgreinar
1 Ritverk Jónasar Hallgrítnssonarl, (1989), 163-65.
2 Sjá Rit eftir Jónas Hallgrítnsson I-V, Matthías Þórðarson bjó til prentunar, (1929-
37). Um kvæðið fjallar Matthías í Rit I, 2 (1929), 354, en víkur að því einnig í
,y€vi og störf Jónasar Hallgrímssonar", Rit'V, (1937),XXIII.
3 Sjá Hjalti Hugason, „Guðffæði og trúarlíf‘, Upplýsingin á íslandi, (1990), 121 o.áfr.
4 Um Jena-skólann í þýskri rómantík fjalla ég í kaflanum „Islensk endurreisn“ í rétt
óútkominni bókmenntasögu, sjá íslensk bókmenntasaga III, Mál og menning
(1996).
5 Gaman er að geta þess í þessu samhengi að einkavinur Jónasar, séra Tómas
Sæmundsson, hitti Schleiermacher í sinni miklu suðurferð 1832.1 Schleierma-
cher, segir Tómas, virðist „allt sameinað sem gæti gjört einn guðfræðing stóran,
fyrst djúpsær þekking undirbúningsvísindanna, málfræði, sagnafræði og heim-
speki... Þar næst hafði hann stakligan skilningsskarpleik og djúpsæri, kristiligan
anda og málsnilli.“ Tómas talar af hrifhingu um sjálfstæði hans sem guðfræðings
„hefir hann gengið sinn eigin veg og skoðað og rannsakað hina kristilegu trúar-
lærdóma alls staðar með allrar sinnar aldar og eigin heimspekisauga og byggt
trúna á nýjum grundvelli, hinni náttúruligu tilfinnan hvörs eins um að hann sé
áfastur við eitthvað hærra og guðdómligt.“ Tilhlökkun Tómasar er því mikil fyrir
fund þeirra, „en hvað brá mér ekki brún er mér er sýndur hann, ekki hærri en
svo sem mér í hönd, svo að í hvört sinn verður að hlaða undir hann er hann
prédikar, og allur vanskapaður með hnúð út úr bakinu, andlitið þó fallegt og
viðfelliligt, höfuðið hvítt af hærum. Má eg játa að eg ekki hef nálgast neinum
manni með stærri lotningu en hönum, er mér kom í hug hin stóra sál sem bjó í
þessum lítilfjörliga líkama.“ (Ferðabók Tómasar Sœtnundssonar, (1947), 144).
6 Mestöll vitneskja mín um Hegel er fengin úr gagnmerkri bók Charles Taylors,
Hegel, Cambridge University Press (1975).
7 Sjá Bengt Hagglund, Teologins Historia, Lund (1984), bls. 340.
8 Sbr. t.d. kvæðið ‘Hugnun’ og bréf Jónasar Hallgrímssonar til Konráðs Gíslasonar
13. ágúst 1844, Ritverk Jónasar Hallgrímssonarll, (1989), 214 o.áff.
9 Sjá J.P. Mynster, Hugleidíngar um hofudatridi kristinnar trúar (1839). Um Mynster
62
TMM 1996:3