Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 129

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 129
unnar sem orka frelsandi á lesandann. En nær væri að segja að sjálfsveran í textanum sé enn í mótun, að hún sé enn óorðin. Það opna í textanum er ekki að brjóta neitt niður heldur er fremur með því sýnt að samþætting ólíkra afla í heil- steypta, og þar með ef tO vill kúgandi, einingu er aldrei endanleg, né er hún eitthvað gefið. Festa einstaklingsins er aldrei annað en sjónarhorn á veruleik- ann sem ekki á sér neina verufræðilega tryggingu. Sjálfsveran er aldrei fullkom- lega „fyrir hendi“. Þær ráðgátur sem þessi „staðleysa“ merkingarinnar elur af sér skýrist eilítið þegar litið er nánar á „skilningsleysið" í sögunum. Skilningslömun I sögunni „Þreyta“ segir frá manni sem á í erfiðleikum með að vakna. Konan hans kemur og vekur hann. Hann sofnar aftur og dreymir draum um vígamann og þrjá turna umkringda gróð- urslungnu síki sem hann syndir yfir en kominn á bakkann andspænis fellur hann fyrir öxi berserksins. Hann vaknar úfinn og önugur og án þess að af honum sé létt drunganum. Hann sofnar aftur en: „Þegar hann vaknaði aftur var hann einn í húsinu. Hann kallaði, en fékk ekk- ert svar“ (bls. 63). I þessari sögu eru notuð fjölmörg boð sem undirstrika feigðargruninn. Konan minnist á að maðurinn, Ár- mann, liggi líkt og í líkkistustellingum, draumurinn er ónotalegur og ógnandi og minnst er á mosa sem vex inni í gömlum Land-Rover bílum en þegar upp er staðið þá er það ekki feigðin sem er það óhugnanlegasta við söguna. Það er fremur skilningsleysið á þreytunni sem vekur upp óhugnaðinn. ,Af hverju ertu svona þreyttur Ármann?“ spyr konan og maðurinn getur ekki svarað henni. Kon- an reynir að skýra þetta orðleysi á þann veg að maðurinn sé svo dulur: ,,„Þú ert svo dulur, að þó sjálfur andskotinn kæmi í heimsókn til þín, þá segðirðu engum frá því, ekki einusinni mér,“ sagði hún og brosti“ (63). En lesandinn trúir henni ekki. Orðleysi Ármanns um það sem bærist innra með honum sting- ur í stúf við drauminn sem veitir lesanda takmarkaðan en þó mikilvægan aðgang að hugsunum hans. Sjónarhorn kon- unnar og sjónarhorn draumsins birta tvær ólíkar myndir af þessu ástandi hans þó svo að hvorug túlki að endingu þreyt- una til fulls. Spor verða sýnileg, það fara fram samræður, en hvorki samræðurnar né táknin virðast fela í sér lykilinn að ástandi mannsins. Það má ef til vill túlka það sem einskonar aðdraganda dauðans eða þá sem dauðann sjálfan — maður- inn er að deyja án þess að vita það — en fyrst og síðast er þreytan manninum sjálfum óskiljanleg. Táknin sem búa í honum sjálfum og lýsa ástandi hans verða ekki skihn. Þau eru of yfirgengileg til að hægt sé að skilja þau. Sjálfsveran uppgötvar að tákn hennar eru ekki tákn heldur efni í tákn sem enn á effir að finna. Þegar Ármann vaknar að nýju er eins og hann vakni og sé einn í heimin- um. Að það sé ekkert að vakna til nema hann sjálfur og vitund hans. Þessi vandræði táknalestursins eru ekki síður áhrifamikil í öðrum sögum bókarinnar. Svo nokkur dæmi séu nefnd þá eru sögurnar „Frá morgni til kvölds", „Gamlar kvöldvökur", „Ferðasaga“, „Handaskil" og „Jarðgöngin“ hver um sig áhrifamikil dæmi um hvernig full- komið ráðleysi lesandans andspænis textanum opnar mikilvægan skilning á eðli þess að skilja ekki. Sögurnar hafa ekki fólginn í sér neinn brennipunkt þar sem ólíkir þræðir koma saman og varpa ljósi á merkingu þeirra en í þeim er hug- myndinni um ímyndaða heild heldur TMM 1996:3 127
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.