Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 74

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 74
blásturinn, hún var kvenmaður eins og aðrir kvenmenn. Hún hafði víst verið dygðug af því að hana vantaði freistingarnar (bls. 268-69). Þetta er önnur hlið kynlífs en birtist okkur í dýrslegum samförum hjóna- leysanna í upphafi. Hvergi sést írónía Hamsuns betur en í köflum einsog þessum. Menn hafa deilt um hvort þetta sé mannfyrirlitning eða væntum- þykja, skilningur á breyskleika mannanna. Þeir sem aðhylltust hið fyrr- nefnda sáu í stuðningi Hamsuns við nasista síðar aðeins rökrétt framhald af því sem finna mátti í bókum hans. Hinir hafa þóst finna í Gróðri jarðar eitthvert ólympskt æðruleysi, sem bak við kaldhæðnina býr yfir djúpum mannsskilningi. Lífssýn sem birtist í þessari ógleymanlegu mynd úr öðrum stað: „En allir eiga ljúfar stundir. Fangi situr í vagni, á leið á höggstokkinn, nagli stingur hann í endann, hann færir sig og líður miklu betur.“12 Það er óverjanleg einföldun að kenna þessa lífssýn við nasisma; þetta er öllu heldur hugmyndin um hina algeru einsemd mannsins sem finna má í verkum Hamsuns frá upphafi. Hinu verður ekki á móti mælt að boðskapur er skýrari í Gróðri jarðar en fyrri bókum höfúndar. Hér er andróður gegn þéttbýlismyndun og nútíma siðmenningu, lofsöngur um lífið til sveita. Og kannski var ekki nema von að sá þáttur verksins sem lofaði friðsamlegt líf í faðmi náttúrunnar hafi fundið hljómgrunn í Evrópu mitt í skepnuskap fyrri heimsstyrjaldar. En hjá því verður ekki litið að þessi boðskapur er afturhvarfsútópía, eða með orðum Leo Löwenthals: í augum fólks sem skynjar tiltekna samfélagskipan sem byrði, er brugðið töfrabirtu yfir tilvistarform sem — ef það næði til allra — hefði í för með sér meiri félagslega og menningarlega örbirgð en hægt er að gera sér í hugarlund.13 Og enda þótt frásagnarhátturinn grafi undan hugmyndafræðinni, og vafi leiki stundum á afstöðu höfundar, þá eru líka til þeir staðir í bókinni þar sem sögumaður hefur upp raust sína einsog spámaður úr Gamla testamentinu, og enginn þarf að velkjast í vafa um boðskapinn. Frægust eru þessi ummæli um ísak undir lok sögunnar, sem Halldór Laxness notaði reyndar sem einkunnarorð smásögunnar Den tusindaarige Islænding, og var samin í Kaupmannahöfn 1919: Hann er heiðarbúi í húð og hár og jarðyrkjumaður, án allrar miskunnar. Hann er upprisinn úr fortíðinni og markar stefhuna inn í framtíðina, maður ffá hinni fyrstu jarðyrkju, landnámsmað- urinn, níuhundruð ára gamall, og enn á ný maður dagsins í dag (bls. 386). 72 TMM 1996:3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.