Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 86

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 86
að leiða þankann að því hvað segja mætti á þeim degi er þess er minnst að hálf önnur öld er liðin frá fæðingu Benedikts Jónssonar á Auðnum. Sér lífs hans og starfa einhvern stað á okkar dögum? Hafa hugsjónir hans og verk enn eitthvert gildi? Hér er furðu fávíslega spurt og þið ættuð raunar að grípa fram í fyrir mér og segja: Líttu í kringum þig maður! En áður en við horfum umhverfis okkur hér og nú skulum við gá til þeirra daga er þeim Þverárhjónum Herdísi Ásmundsdóttur og Jóni Jóakimssyni fæddist sonurinn Benedikt fyrir 150 árum. Stundum er talað um hið kyrrstæða íslenska bændasamfélag. Ef það hugtak á yfirleitt rétt á sér þá á það við um það samfélag sem Benedikt fæddist inn í. Enn ríkti einveldi í ríki Danakonungs. 1 sama mánuði og Benedikt varð tveggja ára 1848 gáfu Friedrich Engels og Karl Marx út Kommúnistaávarpið sem hefst á þessum orðum: Vofa gengur nú ljósum logum um Evrópu — vofa kommúnismans. I næsta mánuði varð febrúarbyltingin á Frakklandi og í kjölfar hennar stóð álfan víða í ljósum logum uppreisna þar sem kúgaðar þjóðir og stéttir leituðu réttar síns. Meðal pólitískra afleiðinga febrúarbylt- ingarinnar má telja að Danakonungur afsalaði sér einveldi sínu og fengu Danir grundvallarlög sín árið eftir. Brátt tóku einnig brestir að heyrast hér hjá okkur. Á ári Kommúnista- ávarpsins og febrúarbyltingarinnar tók fyrsta íslenska blaðið, Þjóðólfur, að koma út. Ári síðar riðu skagfirskir bændur norður að Möðruvöllum og hrópuðu amtmanninn af og fyrsti ritstjóri Þjóðólfs hafði forgöngu meðal Reykvíkinga um að frábiðja sér dómkirkjuprestinn. Þá hrópuðu piltar Lat- ínuskólans pereat fyrir rektor sínum, öðlingnum Sveinbirni Egilssyni. Kannski var hið kyrrstæða bændasamfélag ekki jafnkyrrlátt og orðið bendir til og ekki furða þó að dönskum stjórnvöldum þætti vissara að hafa herlið tiltækt á Þjóðfundinum 1851 ef svo færi að rosti þessara búandkarla og presta brytist út í óviðráðanlegum loga. Það ár var Benedikt fimm ára gamall. Þjóðfundurinn var leystur upp eins og alkunna er og í reynd var hér einveldi konungs fram til þess að við fengum stjórnarskrána 1874. Þó að þriðji fjórðungur 19. aldar færði okkur engar stórbreytingar póli- tískt, efnahagslega eða menningarlega mátti um allt land sjá misvöxtuglega frjóanga skjóta upp sprotum í þjóðlífmu. Menn bundust samtökum um verðkröfur gagnvart kaupmönnum og síðan komu raunveruleg verslunar- félög. Þekktast þeirra og voldugast var Gránufélagið. Lestrarfélög voru stofn- uð hér og þar um landið í því skyni að auka menntun almennings. Búnaðarfélög risu á legg í mörgum héruðum til að efla verkmenningu og stuðla að framförum í búskap. 84 TMM 1996:3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.