Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 128

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 128
blær melankólísks söknuðar yfir þess- um sögum, fyrst og fremst vegna þess að öflin sem afhelga, t.d. markaðurinn, eru með opnun sinni að skera á tengsl tákn- anna og það rústa- og brotasafn sem eftir stendur verður aldrei hægt að skeyta saman aftur í fyrri mynd. En samt er þetta brotasafn vettvangur Gyrðis. Sög- ur hans eru þrykkimynd þessa afhelg- unarferlis og í þeim er aldrei leitast við að bregða upp mynd af heimi sem er ósnortinn af afhelguninni því slík myndasýning væri fölsun á þeim veru- leika sem við blasir. Það má því í senn lesa Kvöld í Ijósturninum sem póst- módernískan texta þar sem opinn túlk- unarskilingur er í fyrrirúmi, sem dæmi um „endalausan leik táknmiðanna“, svo notað sé „dekonstrúktívt“ orðalag, og sem and-módernískt verk, sem hugleið- ingu um hvarf, eyðingu og niðurbrot gamalla heimsmynda í ofviðrum nýald- arinnar. Gyrðir er því í senn gagnrýninn á leikinn eins og hann er settur fram í nútímanum og rammann sem gerir hann mögulegan. Hinn póst-módern- íski leikur að brotum sem aldrei mynda fastmótaða heild er órjúfanlegur hluti af efnahagskerfi sem leyfir „fiflalæti“ upp að vissu marki og hvetur til þeirra svo framarlega sem þau hrófli ekki við traustri umgjörðinni, stöðugleikanum. Bókmenntaskilningur seinni ára hefur tekið fagurfræði leiksins upp á arma sína og gert úr henni einskonar nýtt helsi sem virðist ekki lengur eiga sér grund- völl eða réttlætingu í að vera í andstöðu við „alvöruna“. Kenningar um leik og gleði eru settar fram af dogmatískum strangleika sem nægði sjálfsagt til að rota risaeðlu til dauðs af leiðindum en auk þess eru þessar leikkenningar farnar að ganga að því nánast sem vísu að bók- menntirnar séu þversagnakenndar í eðli sínu. Þær séu opið ferli innri mótsagna sem séu að verki í öllum textum ffá öllum tímum. Textar Gyrðis Elíassonar eru vissulega „opin verk“ (svo notað sé hugtak Umberto Eco) en í þeim má einnig sjá megna andúð á afstæðis- hyggjunni sem þar býr að baki. Fjöl- margar sögur í Kvöldi í Ijósturninum hafa slíka andstöðu í forgrunni, t.d. sögurnar „Erindi“, „Komið í hús“ og „Vetrar- myndir úr endurminningasafninu". I þeim öllum er sögumaðurinn staddur í heimi sem var. Hann er innan um gam- alt fólk sem er rótgróið í veruleika þar sem mjög skýr tengsl eru við þennan heim og annan og þar sem rótgróin gildi standa enn föstum fótum í vitund mannsins. Þetta er eðlisþáttur sem ég held að sé mjög einkennandi fyrir smá- prósabækur Gyrðis. Tjáð er von um tengsl við heiminn sem byggist á eftirsjá og sem lifir í minningu um eitthvað um sem er horfið en er lífsnauðsynlegt að halda í. Gyrðir snýr hér hvað afdráttar- lausast baki við við fagurfræðigervingu vitundariðanarins. Hann hafnar því að skapa heim einbærrar fagurfræðilegrar upplifunar og leiks, fyrst og fremst af siðferðislegum ástæðum. Skriftin er leið til að draga ffam eitthvað sem nefna mætti heilindi. Veran vill vera heil með sínum heimi. Hún vill geta gert hann lífvænlegan. Hún vill að í honum ríki líf-gildi. En túlkunarráðgáturnar og þversagn- irnar eru þarna engu að síður og þær skipta miklu máli fyrir skilning okkar á textunum. Þetta er enda sá þáttur í verk- um Gyrðis sem fengið hefur hvað mesta athygli og sem hvað mest hefur verið skrifa um því umbreytingarnar og ham- skiptin undirstrika hve óstöðug „heild“ verunnar eða sjálfsverunnar í textanum er. Umbreytingarnar eru besta dæmið um hvernig hið opna í sögum Gyrðis vinnur. Þær bregða upp mynd af mögu- leikum, af nýjum myndum sjálfsver- 126 TMM 1996:3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.