Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Page 107

kemur í veg fyrir að þeir geti komið sér beint og vafningalaust að að kjarna
málsins (kjarni málsins: það sem listamaðurinn sjálfur, og hann einn, getur
sagt).
Þannig er því varið með Bacon: bakgrunnur málverka hans er nauðaein-
faldur, flatur; en líkamarnir í forgrunninum eru unnir af því þéttara og
fjölbreyttara samspili lita og forma. Það er eimitt þessi fjölbreytni (sem
minnir á Shakespeare) sem skiptir hann svo miklu máli. Án þessarar fjöl-
breytni (fjölbreytni sem myndar andstæðu við flatan bakgrunninn) myndi
fegurðin rýrna, rétt ein og hún væri „sett í megrun“, eins og dregin niður, en
Bacon er ævinlega fyrst og fremst að fást við fegurðina, fást við að sprengja
fegurðina, og þótt það orð þyki nú útjaskað og úrelt tengir það hann engu
að síður við Shakespeare.
Þess vegna fer það alltaf í taugarnar á honum þegar menn þráast við að
troða orðinu „hryllingur“ upp á málverkin hans. Tolstoj sagði um Leoníd
Andrejev og hryllingssögurnar hans: „Hann er að reyna að skjóta mér skelk
í bringu, en ég verð ekkert hræddur.“ Nú á tímum eru til allt of mörg málverk
sem er ætlað að skjóta okkur skelk í bringu en valda einungis leiðindum.
Skelfingin er ekki fagurffæðileg skynjun og sá hryllingur sem bregður fyrir
í skáldsögum Tolstojs hefúr ekki þann tilgang að skelfa okkur; kaflinn
átakanlegi þar sem Andrés Bolkonskí særist lífshættulega og gerð er á honum
aðgerð án nokkurra deyfilyfja er langtífrá laus við fegurð; ekki frekar en
nokkurt atriði í leikritum Shakespeares; ekki frekar en nokkurt málverka
Bacons. Slátrarabúðirnar eru hryllilegar en þegar Bacon talar um þær gleym-
ir hann ekki að geta þess að „í augum málara er þennan dásamlega fallega
kjötlit þar aðfinna“.
7
Hvernig stendur á því að mér finnst ég stöðugt sjá skyldleika milli Bacons
og Becketts, þrátt fyrir að Bacon segði að svo væri ekki?
Þeir eru báðir staðsettir á mjög svipuðum stað í sögu hvorrar listgreinar
fyrir sig. Það er að segja, á lokaskeiði leiklistarinnar, á lokaskeiði sögu
málaralistarinnar. Því Bacon er einn síðasti málarinn sem notar enn olíu og
pensil til að tjá sig. Og Beckett skrifar enn leikrit sem byggja á texta höfund-
arins. Vissulega er leiklistin til eftir hans dag, og það má jafnvel vera að hún
þróist áfram, en það eru ekki lengur textar leikskáldanna sem veita innblást-
ur, endurnýja, viðhalda þróuninni.
Bacon og Beckett opnuðu ekki nýjar gáttir í sögu nútímalistar; þeir lokuðu
dyrum á eftir sér. Bacon segir við Archimbaud sem spyr hann hvaða sam-
TMM 1996:3
105