Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Page 26

TORFl H. TULINIUS
lík. En hún er ekki manneskja, hún er afurð stórkostlegrar tæknigetu okkar
og óseðjandi þrár sem hefur snúist upp í sjálfshatur.
Þessa ólíklegu sýn Houellebecq ber að sjálfsögðu að taka með varúð, enda
er töluverð íronía í framsetningu hennar. Reyndar hefur hann tiltölulega lít-
inn áhuga á þessu nýja mannkyni sem er svo ólíkt okkur. Hann setur hana
fram sem tilgátu um hvert stefnir í menningu okkar, tilraun til að komast til
botns í því hvað drífur þessa öru þróun áfram. Þetta sést best á því hvað það
er sem hvetur persónuna Michel til að vinna að rannsóknum sínum. Þær eru
á mörkum skammtafræði og erfða, og snúast um innbyggðan óstöðugleika
öreindanna sem frumeindirnar standa saman af, en þær eru grunneiningar
alls efnis og þar með byggingarefni lífsins. Með rannsóknum sínum sannar
hann að dauðleiki mannsins býr í óstöðugleika efnisins. Jafnframt tekst hon-
um að leggja grunninn að hönnun nýs erfðaefnis sem gerir manninum kleift
að yfirvinna dauðleikann.
Hann vinnur markvisst að því að gera manninn ódauðlegan. En sjálfur er
hann fúllkomlega ófær um að lifa lífinu. Skakkaföll í frumbernsku hafa gert
hann ófæran um að elska. Hann kann ekki að skríða út úr eigin skel til að
tengjast annarri manneskju, þótt hann finni jafhframt ríka þörf til þess ein-
hvers staðar djúpt í sálarlífinu, þar sem hæfileikinn til samlíðunar bærist
ennþá með honum. Rannsóknir hans eru því knúnar áfram af mikilli óham-
ingju, höfhun á mannlegu hlutskipti og óbeit á manninum sjálfum. Hann er
tákn þeirrar sýnar sem Houellebecq færir okkur á hlutskipti mannsins á
þeim tímamótum í sögu hans sem árþúsundamótin og tilkoma genabylting-
arinnar sannanlega eru. Hann er fulltrúi okkar sem höfum náð ótrúlegri
getu til að hafa áhrif á efnisheiminn, og erum í þann veginn að fara að geta
umbreytt okkur sjálf með tilkomu erfðatækninnar. Jafnframt hefur okkur
mistekist að öðlast nægjanlegan skilning á sálarlífí oklcar og menningu til að
tryggja okkur sæmilega farsælt og ánægjulegt líf. í staðinn knýr okkur þrá
eftir fullkomleika en hún er ekkert annað en þrá eftir að vera eitthvað allt
annað en við erum. Ef til vill segir skáldsagan Öreindirnar að okkur sé nær að
læra að meta okkur sjálf og hvert annað, að njóta þess að vera til, jafnvel þótt
það vari ekki til eilífðar.
Fyrirlesturfluttur 16. október 1999 á Hugvísindaþingi.
24
www.mm.is
TMM 1999:4