Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Qupperneq 87

HVERS VEGNA HEFUR STRINDBERG ALDREI . . . ?
Sem stendur bendir fátt til, að mikil Strindberg-vakning sé í aðsigi á
íslandi. Val Þjóðleikhússins á sígildum verkum undanfarin ár hefur verið
mjög tilviljanakennt og allt of oft hafa hin fáu stórvirki, sem þar hafa slæðst
inn, sætt dapurlegum örlögum sem óþarfi er að orðlengja um hér. Önnur að-
alleikhús okkar, Leikfélag Reykjavíkur og Leikfélag Akureyrar, eiga örðugt
aðstöðu sökum lélegs íjárhags og ýmissa annarra takmarkana, þó að vissu-
lega gætu þau gert hér bragarbót. Á meðan enginn gerir neitt alast upp nýjar
kynslóðir íslenskra leikhúsgesta án þess að komast í snertingu við annað af
tveimur mestu leikskáldum norræns menningarsvæðis.
En kannski er óþarfi að örvænta fyrir því. Þegar Strindberg geystist fram
fyrir um 130 árum var engin gullöld í sænsku leikhúsi og fáar vísbendingar
um að von væri á slíkum jötni sem honum. Hreyfingar listarinnar verða
sjaldnast reiknaðar út fyrir fram og stundum á hún til að sanna gildi þeirrar
fornu setningu, að þeir fyrstu verði síðastir og þeir síðustu fýrstir.
Aftanmálsgreinar og tilvísanir
1 Af Kammerleikjunum fimm frá 1907 til 1909, einu merkasta framlagi Strindbergs til leikbók-
menntanna, hafa aðeins tvö komið á íslenskt svið svo mér sé kunnugt um: Draugasónatan
(hjá Leikfélagi Akureyrar árið 1970 og aftur hjá Talíu, Leikfélagi Menntaskólans við Sund
1985) og Pelíkaninn (hjá Nemendaleikhúsi Leiklistarskóla Islands 1993). Um sýningu
Leikfélags Akureyrar sjá Harald Sigurðsson, Saga leiklistar á Akureyri 1860-1992 (Akur-
eyri 1992), bls. 262, um sýningu Talíu sjá Morgunblaðið 5.3.1985 og Þjóðviljann 6.3.1985,
og um sýningu Nemendaleikhússins Morgunblaðið 12.5.1993 og DV 7.5.1993. Við þetta
má bæta, að þremur Kammerleikjanna hefúr verið útvarpað: Brunarúst (1956), Óveðri
(1988) og Pelíkananum (1999).
2 Sjá Halldór Laxness, Úngur ég var (Rvík 1976), bls. 174.
3 Fröken Julie, sem var samið 1888 og sýnt í fýrsta skipti á lokaðri sýningu hjá Stúdenta-
félaginu í Kaupmannahöfh í mars 1889, var ekki leikið í Svíþjóð fýrr en árið 1904. Þá hafði
verkið verið sýnt víða um lönd, m.a. bæði í Berlín og París. Sigurför leiksins á sænsku sviði
hófst ekki fyrr en í árslok 1906, þegar það var leikið á Folkteatern i Stokkhólmi. Sjá Gunnar
Ollén, Strindbergs dramatik (Stockholm 1982), bls. 133-135. Litlu betur gekk með Föður-
inn, sem var fýrst leikinn á Casino-leikhúsinu í Kaupmannahöfn í nóv. 1887. Sú sýning
varð þó verulegur sigur fyrir höfundinn, en verkið vakti að sama skapi litla hrifningu,
þegar það var frumsýnt í Svíþjóð rúmu ári síðar. Það var ekki fyrr en leikhús Strindbergs
sjálfs, Intima teatern í Stokkhólmi sýndi það árið 1908, að Svíar voru tilbúnir að taka því.
Þá hafði Faðirinn þegar vakið athygli bæði í Þýskalandi og Frakklandi, en reyndar mátti
ekki flytja hann opinberlega í Þýskalandi fyrr en 1903. Sjá Ollén, bls. 102-111.
4 Sjá Michael Meyer, Henrik Ibsen (Oslo 1971), bls. 446—448.
5 Sjá Michael Meyer, HenrikIbsen, bls. 542 og sami höfúndur, Strindberg(London 1985),bls.
234-35.
6 Sjá August Strindberg, En blá bok I, (Stockholm 1997), bls. 143
7 Um Reinhardt er vitaskuld fjallað í öllum almennum yfirlitsritum um leiklistarsögu, auk
þess sem fjöldi bóka hefur verið skrifaður um list hans. Góða umfjöllun er t.d. að finna í riti
TMM 1999:4
www.mm.is
85