Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Page 41

ÉG FÍNN ÉG VERÐ AÐ SPRINGA . . .
dídaktísk, í boðun og framsetningu efnisins. Örn Ólafsson bendir á að „rök-
færslubragur" sé á mörgum kvæðanna og rekur í því efni kvæðið „Hvað nú,
ungi maður?“ sem birtist fyrst í Rauðumpennum 1938 (Harter í heimi 1939).
Mörg þeirra dæma sem nefnd hafa verið hér framar eru í þessum stíl, a.m.k.
að einhverju leyti. Segja mætti t.d. að Hrímhvíta móðir frá 1937 sé samfelld
tilraun til að setja fr am skipulega söguskoðun um íslenska sögu í sósíalískum
byltingarsinnuðum anda og Mannssonurinn, sem er ffá svipuðum tíma þótt
ekki yrði gefinn út fyrr en síðar, er að sínu leyti einnig tilraun til að setja fram
eða kenna tiltekin ákvörðuð sjónarmið á sviði trúmálanna. Að því leyti
minnir hann jafnvel á samfellda og samstæða ljóðkennslu séra Hallgríms
Péturssonar þótt með ólíkum hætti sé. Fróðlegt er að lesa að Jóhannes segir
sjálfur í blaðaviðtali við útkomu Hrímhvítu móðurað hann hafi valið bragar-
hætti „til þess að allt mætti verða sem ljósast og aðgengilegast almennum les-
anda“ (Vitnað eftir Erni Ólafssyni, 1990, bls. 126). Og áður var Sjödægra
nefnd sem nokkurs konar umbyltur háttalykill.
í verkum Jóhannesar birtist aftur og aftur lykilorðið: „alþýðan“. Baráttu-
kvæði eru reyndar svo mörg í bókum Jóhannesar að nær er að telja þau kvæði
sem ekki snerta hugsjónir á einhvern hátt. Mörg þeirra dæma sem þegar hafa
verið nefnd fela í sér lykilorðið „alþýða“ en til viðbótar þeim má nefna í
Hrímhvítu móður „Þegnar þagnarinnar“ og „Mitt fólk“ í Hart er í heimi. Enn
má nefna „Systir alþýða“ í Eilífðar smáblóm, og „Lofsöngur um þá hógværu“
í Sjödægru.
Systir mín, Alþýða! sárt finnst mér enn
að sjá þína nöktu, blóðugu mynd,
er berst þú af grimmd fýrir gullsins menn,
- ó guð í himninum, hvað þú ert blind!
Ég elska þig, systir, eins og það lamb,
sem í einfeldni sinni er til slátrunar leitt.
(Eilífðar smáblóm, bls. 86)
Ekkert veit ég yndislegra en fólk:
það fólk sem skarar í eld hampar barni raular stöku
rúmhelginnar fólk með jól og páska í augnaráðinu
alþýðufólkið með allan sinn höfðingskap
(Sjödœgra, bls. 84)
í erindi árið 1960, sem áður er vitnað til, segir Jóhannes m.a.: „Það væri synd
að segja að nú sé hörgull á stórkostlegum yrkisefnum sem kalla á þrotlausar
tilraunir í formi. En hið æðsta gildi skáldskapar hefur aldrei verið fólgið í
dýrleika hringhendu né dulmáli atómljóðs, heldur þeim ævarandi tilgangi
TMM 1999:4
www.mm.is
39