Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Side 30
JÓN SIGURÐSSON
og eftirsjá eftir liðnum tíma fullvissu og baráttu. í þeim kvæðum birtist líka
vaxandi vafi um áhrif skáldskaparins yfirleitt.
Afstöðu Jóhannesar má sjá t.d. í kvæðinu „Ef ég segði þér allt-“ í Álftirnar
kvaka, og í kvæðinu „Samt mun ég vaka“ í samnefndri bók. Kvæðið „Þegar
landið fær mál“ í bókinni Hart er í heimi er alþekkt sem innblásin
stefnuyfirlýsing skáldsins. Næstfremsta kvæði bókarinnar Samt mun égvaka
frá 1935 er „Vér öreigar" en það birtist fyrst í tímaritinu Rétti árið áður. Því
lýkur á stefnuskrá sem segja má að hafi reynst varanleg í verkum skáldsins í
og með öllum umbreytingunum sem áttu eftir að verða á ferli þess. Þar segir
og er m.a. skemmtilegt að fýlgja eddukvæðatilbrigði í ljóðstöfunum:
Eins og ljóð vort er einfalt og auðskilið
og hirðir ekki um rósfjötra rímsins
né fjólublá faguryrði,
heldur sannleikann sjálfan,
eins munum vér berjast til þrautar,
í bróðurlegri, einfaldri alvöru,
unz réttur vor og niðja vorra
til nýs, mannlegs lífs
frelsar
hið fýrirheitna land.
(Samt mun ég vaka, bls. 126)
Enn má nefna í Óljóðum upphafskvæði bókarinnar „Á þessari rímlausu
skeggöld“ og lokakvæðið „Hver eru þessi óljóð“. í Tregaslageru ljóðin „Var-
úð“ og „Af hjartans lyst“ sem ítreka hvort með sínum hætti mjög breytt við-
horf ff á fyrstu bókunum, en í Ný ognið kveður aftur við baráttutóninn gamla
í kvæðinu „Það má“. Þar segir:
Skáld þarf ekki að vera frjálst:
það má banna því að skrifa
því ffá dauðastríði Skáldsins
berast þau einu hljóðmerki
sem skelfa harðstjórana
og vekja hina kúguðu:
andköfin þrjú
sem boða sigur endurfæðingarinnar.
(Nýognið, bls. 171)
Jóhannes lýsti afstöðu sinni margsinnis í lausu máli. Árið 1947 segir hann
í tímaritinu Rétti: „Engin spurning er óþarfari en sú, hvort listin eigi erindi til
28
www.mm.is
TMM 1999:4