Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Blaðsíða 88

JÓN VIÐAR JÓNSSON
Gösta M. Bergman, Den moderna teaternsgenombrott (Stockholm 1965), bls. 242-252 og
426-438.
8 Sjá Michael Meyer, Strindberg, bls. 474-75.
9 Sjá Ollén, bls. 140 og 173-174.
10 Sjá Ollén, bls. 379. Af yfirliti, sem tekið hefur verið saman um fjölda Strindberg-sýninga í
Þýskalandi á árunum milli 1912 - 27, má sjá hvernig bylgjan vex jafnt og þétt á árum
heimsstyrjaldarinnar, nær hámarki upp úr 1920 og fer eftir það heldur lækkandi. Um
viðtökur Strindbergs-leikja á þýsku málsvæði vísast til Hans-Peter Bayerdörfer, Hans-Otto
Horch og Georg-Michael Schulz, Strindberg auf der deutschen Biihne (Neumúnster 1983).
11 Sjá Ollén, bls. 453-455.
12 Kela Kvam, Max Reinhardt og Strindbergs visionære dramatik, (Akademisk forlag 1974),
bls. 88.
13 Sjá t.d. Ollén, bls. 531.
14 Lltið dæmi: Árið 1933 setti Alf Sjöberg Óveður, kammerleik nr. 1, upp á Dramaten. Um þá
sýningu skrifaði gagnrýnandinn Herbert Grevenius, að nú sé orðið „tíska að leika allt sem
Strindberg heíúr skrifað sem draugasónötur.--Á Dramaten í gærkvöldi snerist allt um
hrollvekjuna sem birtist strax í draugabláum grunntóni leikmyndarinnar. Við blasti
framhlið húss sem var bókstaflega böðuð í glæpsku, djöfulsskap og miðnæturstemningu,
tré umvafin sorgarslæðum og innisvið sem minntu á pyntingaklefa.“ Gagnrýnandinn er
búinn að fá sig fullsaddan og heldur áfram: „Leikrit Strindbergs eru ekki ósamhljóma í
innsta eðli. Menn eru bara vanir að leika þau svona fýrir tættum heimi. Meistarinn hafði
alltof næma tilfinningu fýrir symfónískum tjáningarmáta og leikrænum kontrapúnkti til
þess að láta slíkt og þvílíkt ffá sér. Jafnvel í myrkustu leikjum hans, þar sem klofhingurinn
virðist mestur, renna djúpir oghlýir straumar af heilbrigði, krafti og trúartrausti, já, jafnvel
og ekki síst af dimmum og beiskum húmor. Það er hlutverk sænsks leikhúss að leiða þá
strauma upp á yfirborðið."
15 Sjá Ollén.bls. 455.
16 Sjá Kela Kvam, bls. 14.
17 Sjá Ollén, bls. 353.
18 Sjá Ollén, bls. 184. Ef flett er í íslenskum dagblöðum kemur á daginn, að sumarið 1936 var
haldin í Reykjavík sænsk menningarvika, sem þótti mikill viðburður í bæjarlífinu. (Um
hana má t.d. lesa í Morgunblaðinu nánast daglega um mánaðamótin júní-júlí 1936, sjá t.d.
Mbl. 27.6., 30.6. og 4.7.1936). Þar kom August Falck meðal annarra frarn og flutti kafla úr
leikritum Strindbergs. í dagskrá vikunnar, sem birtist í reykvískum blöðum, er hvorki
minnst á, að Paría hafi verið þar á meðal né að Tunberg rektor hafi troðið upp. Rektorinn
var hins vegar fyrirlesari á vikunni og má þá láta sér detta í hug, að Falck hafi, svona utan
dagskrár og kannski í hita leiksins, beðið hann um að aðstoða sig svolítið við upplesturinn.
Hvernig sem þetta hefur borið að er langlíklegast, að hér hafi aðeins verið um einhvers
konar leiklestur að ræða, alls ekki fullgilda leiksýningu.
19 SjáLárusSigurbjörnsson,„Islenskleikrit 1645-1946“,ÁrbókLandsbókasafnslslands 1945
(Rvík 1946), bls. 109. Lárus getur ekki heimilda fyrir þessu, en vafalítið hefur hann haft
vitneskju sína eftir einhverjum leikendanna. Hinir þættirnir voru Lygasvipir eftir Stellan
Rye og Marglyndi eftir W.S. Houghton.
20 Morgunblaðið 28.12. 1921.
21 Um Þýskalandsför Indriða og fýrstu leikstjórnarár sjá Sveinn Einarsson, Leikhúsið við
Tjörnina, bls. 104, sami höfundur „Um leikstjórn“, Skírnir 1980, bls. 17-18 og Jón Viðar
Jónsson „Af óskrifaðri leiklistarsögu“, Andvari 1998, bls. 133-134,
22 Sjá Ollén, bls. 141. Ollén segir, að Elisabeth Bergner hafi fyrst leikið hlutverkið vorið 1924 á
Theater in der Josefstadt í Vín, en leikskráin úr fórum Indriða tekur af öll tvímæli um, að
86
www.mm.is
TMM 1999:4