Skírnir - 01.09.1993, Page 77

IMMANUEL KANT
Svar við spurningunni:
Hvað er upplýsing?
upplýsing er lausn mannsins úr viðjnm þess ósjálfræðis sem hann
á sjálfur sök á. Ósjálfræði er vanhæfni mannsins til að nota eigið
rökvit án handleiðslu annarra. Maðurinn á sjálfur sök á þessu
ósjálfræði þegar orsökin er ekki skortur á hyggjuviti heldur vönt-
un á einurð og hugrekki til að nota hyggjuvit sitt án handleiðslu
annarra. Einkunnarorð upplýsingarinnar eru því „Sapere aude!“,
hafðu hugrekki til að nota þitt eigið hyggjuvit!
Leti og ragmennska eru orsakir þess að svo stór hluti mann-
kyns er enn fús til að ala allan sinn aldur í ósjálfræði þrátt fyrir að
náttúran hafi fyrir löngu leyst mennina undan framandi hand-
leiðslu (naturaliter majorennes). Jafnframt eru þetta orsakir þess
hve öðrum reynist hægt um vik að gerast forráðamenn með-
bræðra sinna. Það er svo þægilegt að vera ósjálfráða. Ef ég á bók
sem hefur vit fyrir mér, sálusorgara sem tekur á sig samviskukval-
ir mínar, lækni sem ákveður mataræði mitt o.s.frv., þá þarf ég vit-
anlega ekkert að leggja mig fram sjálfur. Ég þarf ekki að hugsa, ef
ég aðeins get borgað; þá get ég velt því sem hvimleitt er yfir á
herðar annarra. Þeir forráðamenn sem allranáðarsamlegast hafa
tekið að sér yfirumsjón með stórum hluta mannkyns (þ.ám. allrar
kvenþjóðarinnar) sjá til þess að skrefið til sjálfræðis er ekki ein-
göngu álitið erfitt, heldur líka stórhættulegt. Þeir byrja á að for-
heimska húsdýr sín og vaka síðan staðfastlega yfir því að þessi ró-
lyndisgrey vogi sér ekki að stíga eitt einasta skref án göngugrind-
arinnar sem þau hafa verið spennt í. Jafnframt sýna þeir þeim
fram á þann háska sem samfara væri tilraunum til að ganga upp á
eigin spýtur. En svo háskalegt er þó slíkt uppátæki ekki, því eftir
að hafa nokkrum sinnum dottið um koll myndi þeim að lokum
lærast að ganga. Ekki er þó þörf á nema einni dæmisögu af slíkum
Skírnir, 167. ár(haust 1993)