Skírnir - 01.09.1993, Side 125

SKÍRNIR
SKÍRNISLEIKUR OG FREYSMÁL
427
hliðstæðum rúnarunum í erindum 29 og 36. Ekkert þeirra atriða
sem hér hafa verið nefnd geta talist til einkenna bókmenntaverks
sem samið var af meðvituðum höfundi með fjöðurstaf í hendi.
Umfjöllun um munnlega geymd og þar af leiðandi munnlegan
flutning Skírnismála leiðir mann áfram að mikilvægri en að mestu
vanræktri hlið kvæðisins, spurningunni um þær kröfur sem varð-
veitti textinn gerði til flytjanda, hvort sem hann las textann upp-
hátt fyrir aðra, flutti hann af munni fram eftir minni, eða endur-
skapaði hann jafnvel frá grunni (síðastnefnda tilgátan er reyndar
ósennileg þegar haft er í huga hve lítill munur er á lokaerindinu í
handritum Skírnismála annars vegar og hjá Snorra hins vegar).
Ljóst er að þorri fólks á öldum áður kynntist eddukvæðunum
ekki af bók, heldur með því að hlýða á flutning þeirra. Vilji mað-
ur kanna áhrif kvæðanna á hlustendur í öndverðu er því nauð-
synlegt að skoða þau frá öðru sjónarhorni en því sem blasir við
nútímalesendum. Vert er að hafa í huga í þessu sambandi ágæta
athugasemd Lars Lönnroth sem segir: „texti, sem flytja á af
munni fram, verður að vera skiljanlegur og einfaldur í byggingu.
Andstætt við lesendur, eiga áheyrendur ekki kost á að fletta til
baka að vild og rýna í merkingu textans“ (Lönnroth 1978, 12-13).
Á undanförnum áratugum hefur þessi frumforsenda verið höfð
að leiðarljósi í rannsóknum á ýmsum öðrum evrópskum mið-
aldaverkum á samtalsformi og skilað góðum árangri (Brennan
1968, 9-31; Axton 1974, 21-23; Dronke 1983, 109-113; Moore
1988, 23-24). I slíkum rannsóknum er spurt fyrst og fremst um
það hvort flytjandinn hafi getað komið efni viðkomandi verks til
skila með því einu að flytja textann af munni fram eða hvort hann
hafi þurft að beita leikrænum tilburðum til að áheyrendur áttuðu
sig á hvað um væri að vera. Þurftu kannski fleiri en einn að taka
þátt í slíkum flutningi? Vissulega er ástæða til að nálgast eddu-
kvæðin úr sömu átt, ekki síst samtalskvæðin undir ljóðahætti.
Reyndar er eftirtektarvert að ljóðahætti er jafnan beitt í beinni
ræðu í eddukvæðunum í heild; eina undantekningin frá þeirri
reglu er allgrunsamlegt erindi í Vafþrúðnismálum sem lýsir ferða-
lagi Óðins til Vafþrúðnis (er. 5).
Ef Lokasenna og Hárbarðsljóð eru könnuð í ljósi hugsan-
legra erfiðleika við að flytja kvæðið af munni fram, kemur á daginn