Skírnir - 01.09.1993, Side 161
SKÍRNIR
JOBSBÓK OG PRÓMEÞEIFUR
463
með vegna djúpstæðrar og almennt viðtekinnar hefðar í samtíma
hans sem átti yfirborðslegar skýringar á orsökum óhappa og
ógæfu.
I formála er Job lýst sem ráðvöndum og réttlátum manni,
guðhræddum og grandvörum. „Hann átti sjö sonu og þrjár dæt-
ur, og aflafé hans var sjö þúsund sauða, þrjú þúsund úlfalda,
fimm hundruð sameyki nauta, fimm hundruð ösnur og mjög
mörg hjú, og var maður sá meiri öllum austurbyggjum [hjarð-
mannaþjóðum fyrir austan og suðaustan Dauðahaf]“ (1:2-3).
Drottinn segir sjálfur að enginn sé hans líki á jörðu, en Satan
(andstæðingur, andskoti) telur að guðhræðslu Jobs megi rekja til
góðs veraldlegs gengis sem Guð hafi tryggt honum. Satan fær
heimild til að reyna Job, fyrst með því að eyða eigum hans, þjón-
ustuliði og ættmennum. En Job syndgar ekki. Satan bendir á að
guðhræðslu Jobs verði kannski ekki hnikað með eignamissi, en
með líkamlegri þjáningu verði ráðvendni hans vísast brotin á bak
aftur: „Nær er skinnið en skyrtan, og fyrir líf sitt gefur maðurinn
allt sem hann á. En rétt þú út hönd þína og snert þú bein hans og
hold, og þá mun hann formæla þér upp í opið geðið“ (2:4-5). Sat-
an fær enn heimild til að reyna Job, en er uppálagt að þyrma lífi
hans. Job er sleginn illkynjuðum kaunum frá hvirfli til ilja, og
þarmeð byrjar hin eiginlega prófraun guðhræðslu hans.
Sálarangist Jobs er skelfileg. I bókmenntunum eru fá dæmi ör-
væntingar sem jafnist á við löngun Jobs til að deyja og hverfa af
yfirborði jarðar. Þarvið bætist hvatning eiginkonunnar: „For-
mæltu Guði og farðu að deyja“ (2:9). Þrír vinir Jobs, Elífas Tem-
aníti, Bildad Súíti og Sófar Naamíti, koma á vettvang til að sýna
honum samúð og veita honum hollráð. Þeim ofbýður ásigkomu-
lag hans og raunar líka orðræða hans, sem ber keim af andófi gegn
ríkjandi trúarskoðunum. Elífas virðist vera göfuglyndur og ein-
lægur maður sem vekur samúð okkar, en Bildad og Sófar eru
hvorki eins umburðarlyndir né geðfelldir. Þó þremenningarnir séu
ekki með öllu steyptir í sama mótið um skapgerð og viðhorf, eru
viðbrögð þeirra allra við þrengingum Jobs þau að hann eða börn
hans hljóti að hafa syndgað, og meðþví Guð sé réttlátur eigi Job
sér enga von aðra en þá að iðrast og beygja sig undir vilja hans.