Skírnir - 01.09.1993, Síða 188
490
SIGURJÓN BALDUR HAFSTEINSSON
SKÍRNIR
litið er til þess að sama ljósmyndin og sama sjónvarpsefnið í ólík-
um samfélögum er túlkað á mismunandi hátt.12
Postman heldur því fram að „menningin“ sé einhvern veginn
sköpuð af talmáli og að mismunandi heimsmyndir málsamfélaga
sé hægt að skýra á grundvelli mismunandi málfræðireglna þeirra
tungumála sem þeir tala (462). Með öðrum orðum er kenning
Postmans sú að það sé samsvörun milli formgerðar tungumáls og
þeirrar heimsmyndar sem býr í höfðinu á fólki. Sjónvarp, aftur á
móti, geti ekki byggt upp neina heimsmynd vegna þess að það er
sundurlaust, hefur ekkert sambærilegt við málfræðireglurnar í
tungumálinu. Þessi ályktun er röng af tveimur ástæðum, annars
vegar vegna þess samanburðar sem Postman gerir á grundvelli
tungumálsins og svo hins vegar sökum þess að niðurstöður rann-
sókna á sjónvarpsáhorfandanum og áhrifum sjónvarps á hann
stangast á við þessa kenningu Postmans. Kvikmyndafræðingar
hafa lengi glímt við það verkefni að finna út grunnreglur eða
formgerðir mynda, líkt og málfræðingar hafa fjallað um tungu-
málið. Slíkar tilraunir hafa allar mistekist, en engu að síður er
bæði fræðimönnum og leikmönnum tamt að ræða um myndir á
þessum nótum.13 Við tölum til dæmis um myndmál, eins og hér
sé um að ræða tungumál (t.d. dönsku). Sigurður A. Magnússon
fjallar um ljósmyndir á þennan hátt (466). Hann ræðir um grund-
vallarmuninn á ljósmyndum og tungumáli út frá möguleikum til
merkingarmyndunar, en það gengur ekki upp að ætla sér að ræða
þennan mun þegar Postman og Sigurði er ekki ljóst hvað myndin
er. Þeir halda fram tveimur andstæðum sjónarmiðum, annars
12 Ura ljósmyndir sjá t.d. bók Malek Alloula, The Colonial Harem (Manchester
1986), og umfjöllun Michael Starenko um bókina í Afterimage (október 1986),
21. Póstkortamyndir frá því um síðustu aldamót af berbrjósta kvenfólki frá
Alsír staðfesta ímynd vestrænna karlmanna af kvenfólki frá þessu svæði, en
myndirnar ganga þvert á þá ímynd sem Alsírbúar hafa af konum. Lítil frétt í
New York Times (14.7. 1991) er gott dæmi um „saklaust“ sjónvarpsefni á
Vesturlöndum þar sem í birtast m.a. ísskápar, klósett og rennandi vatn sem
eru sjálfsagðir hlutir í lífi Vesturlandabúa, en vekja öfund og reiði á meðal fá-
tækra íbúa Indlands og leiðir þá til ýmissa óhæfuverka eins og morða.
13 Sjá J.D. Andrew, The major film theories: An introduction (London 1976),
220-1.