Skírnir - 01.09.1993, Side 234

536
ÁRNI BERGMANN
SKÍRNIR
annarra. Við vitum næsta fátt um það hvernig Ásta verður til sem höf-
undur ( þótt þakka skuli merkilega kafla úr bréfum Ástu til móður henn-
ar og lýsingu hennar sjálfrar á því ólýsanlega: á litum hljómanna). Fram-
arlega í bókinni er minnst á „þrá eftir fegurðinni“ og að „aðeins með því
að endurskapa heiminn verður hann bærilegur“ (28) og seinna er haldið
áfram með þennan þanka: „Skáldskapurinn er sannleikur. Hún hefur
alltaf vitað það. Aðeins með því að endurskapa veruleikann verður hann
bærilegur" (101). Hér er gefið til kynna að Ásta hafi litið á skáldskap
sinn sem einskonar uppbót og væri þar ekki ein á báti: styst er að vitna í
Guðbergsbókina en þar segir: „Maður sem stundar listir er líklega alltaf
að fullnægja því sem hann fékk ekki í æsku eða við fæðinguna í heiminn"
(40). En í Ástubók er hvorki unnið úr þessari hugsun né heldur kemur
fram hvort hún sé ágiskun bókarhöfundar, líkindareikningur - eða eitt-
hvað annað og meira. Það er líka ítrekað að Ásta sé „skáld innblásturs"
(126) og verði að bíða eftir því að „þörfin hellist yfir“ hana - enda sé þá
sagan sem skrifa skal þegar til orðin í undirvitundinni. Þetta eru vita-
skuld einkar rómantískar hugmyndir um skáldskaparvinnu og ekki nema
eðlilegt að þær séu hér á ferli - líkast til hafa þær hvergi verið lífseigari en
einmitt á Islandi.
Sem fyrr segir: bókin er samúðarfull „persónulýsing" og skilningur
höfundar á skáldi sínu kallar ekki á andmæli - um leið fer í henni full
mikið fyrir vannýttum tækifærum (þetta er tekið fram líka vegna þess að
varla eigum við von á annarri bók um Ástu Sigurðardóttur á næstunni).
Það er heldur ekki ástæða til að andmæla þeim skilningi bókarinnar að
listamaðurinn og konan sé með margvíslegum hætti fórnarlamb heims-
ins. En vegna þess að Bakkus er með í málum, mætti vel að því spyrja
hvort Ásta Sigurðardóttir hafi þá ekki einnig og ekki síst verið „fórnar-
lamb“ þeirrar sérkennilegu brennivínsdýrkunar sem lengi tengdi sig við
bóhemsku og skáldskap. Það lá í andrúmsloftinu hér og víðar að halda
að víman opni sálargluggann, frelsi hugann til frjórra verka. í bókinni
The Thirsty Muse segir: „Flestir bandarískir höfundar gerðu ráð fyrir því
að þeim væri hollt að drekka, tóku því sem hluta leikreglnanna: drekk-
andi höfundar væru í raun góðir höfundar."3 Þessi trú var ekki alveg jafn
útbreidd hér á íslandi, að líkindum sakir fordæmis hins algáða vinnu-
þjarks Halldórs Laxness, en engu að síður voru slíkar hugmyndir gildur
þáttur í tímanum.
III
í upphafi bókar sinnar, Raddir í garbinum, talar Thor Vilhjálmsson um
„garð bernsku minnar“ sem staðleysu: „Hann er nefnilega hvergi. Nema
3 Tom Dardis. The Thirsty Muse, bls 5.